Amsterdam CS, 2 oktober 1968. Belgische loc (reeks 15) staat op het punt te vertrekken met een TEE-trein.
Wat reed er in 1961?Een bezoeker van mijn site – redacteur van de Utrechtse Binnenstadskrant – vroeg mij in april 2024 om een overzicht van de internationale treinen die vroeger op station Utrecht waren te zien. Een beetje willekeurig pakte ik het boekje met de voornaamste buitenlandse verbindingen uit de zomerdienstregeling 1961. Dat moet zo’n beetje het hoogtepunt van de internationale treinen zijn geweest. Hierin staan onder andere de volgende treinen:
Verder reden er dagelijks diverse gewone treinen van Amsterdam via Utrecht naar Duitsland. Tegenwoordig zijn dat de witte ICE-treinstellen. |
|
|
|
Amsterdam CS, 2 oktober 1968. Belgische loc (reeks 15) staat op het punt te vertrekken met een TEE-trein. |
|
|
Amsterdam CS, 2 juli 1969 en 24 september 1969. NMBS-loc 200.006 met TEE "Ile de France" naar Parijs. Naar verluidt werd deze loc brandschoon gehouden om TEE-diensten te rijden. De NMBS beschikte in die tijd over te weinig meerspanningslocs. |
|
|
Amsterdam Dijksgracht, 24 april 1970. Loc 1148 met trein 301 uit Wenen op weg naar Amsterdam CS. |
 
|
|
Aachen West, 4 augustus 1970. Dieseltreinstel 43 is op weg van Maastricht naar Aachen Hbf en ontmoet daarbij NMBS 205 009 en DB 050 220. Tweede foto: hetzelfde treinstel op de terugweg naar Maastricht. |
|
|
|
Arnhem, 27 mei 1972. Kort na elkaar komen twee treinen naar Duitsland binnen: loc 1154 met TEE 7 "Rheingold" en loc 1208 met D 215 "Loreley Expres". Loc 1208 was in 1971 (na de serie 1500) de eerste geel/grijze e-loc van NS.
|
|
|
Utrecht CS, 24 maart 1973. Loc 1204 met trein 1713 van Alkmaar naar Hagen. Deze trein reed alleen op zaterdagen in het zomerseizoen. De tegentrein reed 's ochtends van Duitsland naar Alkmaar. Op dezelfde dagen reed ook een trein van Duitsland naar Den Helder en terug. |
|
|
Utrecht CS, 24 maart 1973. Loc 1160 met de Rivièra Expres (D204). Achter de loc een slaaprijtuig van de Internationale Schlafwagen Gesellschaft. |
|
Utrecht CS, 24 maart 1973. Loc 1222 met TEE "Rembrandt" loopt binnen uit Amsterdam. De trein is op weg naar Duitsland. |
|
|
Amsterdam CS, 7 april 1973. Loc 1137, bagagerijtuig 51849540005 en loc 1301 met de Italia/Rivièra Expres. |
|
|
Naarden-Bussum, 26 juni 1973. Loc 1103 rijdt over spoor 1 voorbij met trein E1528 uit Bad Harzburg. Achter de loc hangen drie rijtuigen plan D (Bolkoprijtuigen): een AB uit de serie 7700, een B uit de serie 7800, dan weer een AB. Daarachter vermoedelijk een postrijtuig plan L, daarna een bagagerijtuig ("stalen D") en daarna nog vijf andere rijtuigen. Deze trein heeft om 16:12 uur een tussenstop in Hilversum gemaakt en is nu op weg naar Amsterdam. Links in beeld staan auto's geparkeerd op de plek waar vroeger de sporen van de Gooische Stoomtram lagen. |
|
|
Rotterdam CS, 14 juli 1973. Rheingold-rijtuigen van de DB achter een blauwe 1200. |
|
Rotterdam CS, 14 juli 1973. Loc 1114 met een aantal SNCF-rijtuigen voor een extra trein naar Irun. |
|
Rotterdam CS, 14 juli 1973. NBMS-loc 5166 met TEE 82 "Etoile du Nord" naar Parijs. De trein bestaat uit roestvrijstalen (Inox) rijtuigen, waaronder een rijtuig voor de energievoorziening van de trein. |
|
|
Rotterdam, 14 juli 1973. NMBS-loc 5106 met TEE 81 "Ile de France" naar Amsterdam. Het is dezelfde loc als op de zwart-witfoto's hierboven. Type 200 is reeks 51 geworden. |
|
|
Amsterdam CS, 29 juli 1973. Loc 1138 met trein naar Duitsland. Loc 1154 met Wien-Holland Expres. |
 
|
|
Heemstede, 25 mei 1974. Loc 1306 met trein 123 naar België, met onder andere Beneluxrijtuigen plan W. Loc 1108 met D-trein naar Parijs. |
|
|
|
Dordrecht, 26 mei 1974. NMBS-loc 1501 met TEE "Ile de France" Amsterdam-Parijs. De trein bestaat uit roestvrijstalen (Inox) rijtuigen, waaronder een rijtuig voor de energievoorziening. |
 
|
|
Bunnik, 15 april 1977. Loc 1152 snelt met TEE "Rembrandt" voorbij, op weg naar Amsterdam. In 1977 had de TEE op het Nederlandse traject genoeg aan twee rijtuigen. Het is een goedbewaard geheim dat dat ook geldt voor de ICE's van tegenwoordig. Alleen zijn treinstellen wat lastiger in te korten aan de grens. |
|
|
Rotterdam Zuid, 10 juni 1983. Loc 1134 nadert Rotterdam CS met trein D285 uit Parijs, op weg naar Amsterdam. De trein bestaat grotendeels uit Duitse rijtuigen, waaronder eentje in Popfarben. Het voorste rijtuig is van de NMBS en bestaat deels uit eerste-klascoupés, deels uit een buffetgedeelte. Dit rijtuig is in Brussel aan de trein gekoppeld. Het is oranje, maar door de laagstaande zon lijkt het rood. Foto Rob van der Rest. |
|
|
Emmerich, 8 mei 1987. Locwissel: NS 1305 maakt plaats voor DB 103 168. De trein is IC 25 "Erasmus". |
|
|
Utrecht, 4 oktober 1987. Een VT 601 is als gezelschapstrein onderweg van Amsterdam naar Duitsland. Na hun TEE-periode hebben deze treinstellen nog lang dienstgedaan als vakantietrein en voor extra ritten. Klik hier voor meer foto's van dit type. |
|
|
Utrecht, 25 juni 1989. Loc 1644 met een trein uit Innsbruck. |
|
|
Veenendaal-De Klomp, 8 augustus 1989. Loc 1614 met een trein naar Duitsland. |
|
Bilthoven, 5 juli 1992. Loc 1218 met de Warszawa-Hoek Expres op weg naar Hoek van Holland. |
|
|
|
|
Utrecht, 19 maart 1995. Wegens werkzaamheden werden de treinen tussen Amsterdam en Duitsland omgeleid. Ze werden met diesellocs gereden. Het leek logisch om daarvoor 6400-en te gebruiken; het leveren van energie voor de verwarming is geen probleem, omdat enige 6400-en hier geschikt voor zijn. In het kader van de onderlinge concurrentie tussen de bedrijfsonderdelen werd echter besloten om Duitse locs te huren, zoals deze 234 180. Klik hier voor meer foto's van dit type. |
|
Utrecht CS, 20 oktober 1995. NMBS-loc 2555 met een trein naar Parijs. Deze trein rijdt normaal via Rotterdam maar wordt wegens werkzaamheden omgeleid via Den Bosch. De bedoeling was dat de trein zou stoppen in Utrecht, maar de machinist reed rustig door. Via de omroep kregen de wachtende reizigers te horen dat ze de trein naar Den Bosch moesten nemen, waar de trein naar Parijs op ze zou wachten. Ik ben dat niet gaan controleren... |
|
|
Utrecht, 10 januari 1996. Thalys 4533 tijdens een promotietour door Nederland. |
|
|
Mijn mening over de Thalys in NRC Handelsblad, 18 januari 1996. |
|
|
Spoorwegmuseum, 5 januari 1996. De TGV was al in Nederland bekend in de gedaante van een door een bromfietsmotor aangedreven model. Twee van mijn dochters rijden mee. |
|
|
Rotterdam CS, 6 april 1996. NMBS-loc 2551 met trein 284 naar Parijs. De trein bestaat uit Franse Corail-rijtuigen. Weldra zal de Thalys deze diensten overnemen. |
|
|
Utrecht CS, 8 augustus 1996. De Italië-Holland Express bestaat uit slechts drie rijtuigen. Foto's met een goedkoop panoramacameraatje. |
|
|
Aachen Hbf, 15 juli 1997. Treinstel 171 in de pendeldienst tussen Heerlen en Aachen. |
 
|
|
Breukelen, 25 juni 1999. Loc 1742 met een uit Zwitserse rijtuigen bestaande Eurocity. |
|
|
Woerden, 2 februari 2000. Een omgeleide Thalys richting Amsterdam. Het uit de jaren 60 stammende seinhuis is dichtgetimmerd en is in 2005 gesloopt. De treinenloop wordt nu vanuit Utrecht geregeld. |
 
|
|
Amsterdam, 28 maart 2001. Een van de vier ICE-treinstellen van de NS na aankomst uit Duitsland. Op de tweede foto treinstel "Düsseldorf" op weg naar Duitsland, in Utrecht Centraal op 4 september 2003. |
|
|
Utrecht, 24 september 2002. De ICE naar Köln heeft vijf minuten vertraging. |
|
|
Amsterdam, 30 oktober 2002. Thalys-treinstel 4345, in 1997 gebouwd door GEC Alsthom, is binnengekomen uit Parijs. De NS bezit twee van deze treinstellen: de nummers 4331 en 4332. Er rijdt ook een ander type Thalys rond; zie foto hiervoor. |
|
|
Utrecht CS, 17 september 2002. Loc 1764 loopt binnen met de dagelijkse Eurocity "Berner Oberland" van Amsterdam naar Basel en Interlaken. De trein bestaat voornamelijk uit Zwitserse rijtuigen, waaronder een panoramarijtuig. In 2003 werd deze trein opgeheven. Sindsdien rijdt er een ICE tussen Amsterdam en Basel. |
|
|
Amsterdam Centraal, 24 juli 2003. De ICE naar Duitsland rijdt tot Arnhem met vervangend materieel, bestaande uit twee Koplopers. Een ICE-conducteur kijkt langs de trein of iedereen is ingestapt. Het gebruikelijke ICE-stel is waarschijnlijk uitgevallen vanwege problemen met de airconditioning tijdens het hete weer. |
|
|
Amsterdam, 13 december 2003. De laatste keer dat EC "Berner Oberland" naar Zwitserland door een elektrische loc werd getrokken. Voor deze gelegenheid werd museumloc 1302 van stal gehaald. Sinds 14 december wordt ook deze trein gereden met een ICE-treinstel. In Emmerich is geen locwissel meer nodig, zodat dit station niet meer vanuit Nederland per trein bereikbaar is. Foto's Dieter de Jong. |
|
 
|
|
Emmerich, 1 maart 2004. Normaal stoppen er geen internationale treinen meer in Emmerich: de ICE-treinstellen rijden door, terwijl ze op de andere bovenleidingspanning worden omgeschakeld. Maar op de terugweg na een dagje Keulen kreeg ik de gelegenheid om mijn gestrande trein langs het perron te fotograferen. Een uur later kon ik de reis naar Arnhem voortzetten in een afgeladen bus. Tussen Arnhem en Emmerich was brand uitgebroken in de bekabeling, waardoor de beveiliging op dit traject volledig was uitgeschakeld. De reparatie zou heel lang duren. |
 
|
|
Velp, 13 maart 2004. "Tour du Livre" met Paul Haenen en Philip Freriks. Deze Thalys reed door Nederland in het kader van de NS-actie "Tijd voor lezen" en het boekenweekthema "Gare du Nord - ontmoetingen met Frankrijk". In de trein hield Margreet Dolman (Paul Haenen) vraaggesprekken met schrijvers. Op de stations waar de trein stopte (Amersfoort, Deventer, Den Bosch) werd op muzikale wijze aandacht besteed aan Frankrijk en de invloeden van Frankrijk op de Nederlandse literatuur. Hier is het stel op weg van Deventer naar Nijmegen. Wietze Landman maakte deze foto's bij de overweg Kasteel Biljoen te Velp. |
|
Utrecht, 12 mei 2004. Bij treinen die uit Nederland vertrekken heb ik dit vaker gezien: de beschermkappen van de koppeling staan nog open. |
|
|
Op 25 juli 2005 maakte een machinist deze twee foto's vanuit zijn cabine. Op de eerste foto een Thalys bij Geldermalsen, op weg naar Parijs. Wegens uitgelopen werkzaamheden werd deze trein omgeleid. Op de tweede foto een ICE op weg naar Duitsland, in de boog bij Breukelen. |
|
|
Utrecht Centraal, 5 oktober 2006. Blokpost Bunnik, 11 april 2007. Twee keer per dag komt de CityNightLine voorbij. 's Avonds de trein naar Zuid-Duitsland en Zwitserland, 's ochtends de tegentrein naar Amsterdam. Deze trein roept herinneringen op aan mijn eigen internationale reizen in de jaren zeventig. Gewone getrokken treinen die over gewone spoorlijnen naar verre landen reden, met ramen die open konden. www.citynightline.nl. |
De boottrein naar Hoek van Holland
|
|
|
Bunnik, 13 april 2008. De CityNightLine uit Milaan en Wenen passeert de plek waar vroeger het station van Bunnik lag. De trein wordt tussen Frankfurt en Amsterdam getrokken door MRCE Dispolok 189 092. De trein komt rond het middaguur aan in Amsterdam. De Oostenrijkse spoorwegen zouden de trein graag een uur eerder laten rijden, zodat de reizigers wat langer van hun dag kunnen profiteren. De Nederlandse spoorwegen vinden dit soort afwijkende treinen maar lastig, en hebben daarom gezegd dat ze de trein juist een uur later willen laten rijden. Zoals het er nu naar uitziet is het gevolg dat de trein met ingang van de nieuwe dienstregeling wordt opgeheven. Overigens rijden er nog twee andere nachttreinen door Bunnik: een CityNightLine naar Zwitserland en de EuroNight naar Kopenhagen en Polen. |
|
|
De route van de CityNightLine uit Wenen (dienstregeling tot eind 2008). De trein rijdt niet over de Duitse HSL, maar volgt de oude route langs de Rijn via Koblenz. De locs van de Baureihe 189 kunnen maar 140 km/uur, het zijn eigenlijk goederentreinlocs. De andere nachttreinen worden doorgaans getrokken door van Railion gehuurde 1600'en. |
|
|
Emmerich, 19 april 2008. Loc 189 092 is binnengekomen met de CityNightLine uit Wenen. De loc hoeft niet gewisseld te worden, ze hoeft alleen om te schakelen naar de Nederlandse bovenleidingspanning. Dat gebeurt tijdens stilstand, in tegenstelling tot de ICE-treinen die tijdens het omschakelen doorrijden, of liever gezegd doorrollen. Het bord "einde ATB" is bestemd voor treinen die van spoor 2 vertrekken, niet voor de CNL op spoor 3. Tussen Emmerich en de Zevenaar is wat bijzonders aan de hand: de ATB is hier alleen in de buurt van seinen aanwezig, niet op het hele traject. De ATB schakelt automatisch uit voorbij het bord "einde ATB"; bij het naderen van de volgende ATB-sectie moet de machinist op de gele attentieknop drukken. |
|
|
Utrecht, 14 maart 2009. Loc 1612 met de nachttrein uit Praag, Moskou en Kopenhagen. Op het Tsjechische rijtuig staat de Grote Beer. Vanaf augustus 2014 zullen de nachttreinen worden getrokken door locs van de serie 189. In 2015 vervalt de nachttrein naar Praag en blijft alleen die naar München nog rijden. |
|
|
Rotterdam, 15 september 2008. Loc 186 114 pendelt met een lege trein over het noordelijke deel van de HSL. |
De voorlichterStel je heet Nienke Spanauf en je bent persvoorlichter bij Hispeed. Moet je dan iets begrijpen van de onderwerpen waarover je voorlichting geeft? Hispeed gaat proefrijden op de HSL. Vanwege de veiligheid mogen er geen passagiers meerijden. "Bovendien zitten er nog geen stoelen in de wagons. Dat maakt het reizen wat lastiger," aldus mevrouw Spanauf. Bij het spoor noemen we dit rijtuigen, in wagons worden goederen vervoerd. Bovendien zitten er wel degelijk stoelen in, want het zijn dezelfde rijtuigen die nu in de Beneluxdienst rijden. "Heel hard zullen de treinen op het traject van de hogesnelheidslijn voorlopig niet gaan: maximaal 160 kilometer per uur. Dat is weliswaar 30 kilometer per uur harder dan gewone intercitytreinen, maar aanzienlijk langzamer dan de 300 kilometer per uur waarop NS Hispeed naar streeft." Ook niet helemaal goed: de maximum snelheid van gewone intercity's is 140 km per uur. "Als de aansluiting op de Eurostar straks een feit is, reis je binnen vier uur van Amsterdam naar St. Pancras in Londen. Daar kun je niet tegenop vliegen." Nou, daar kun wel twee keer tegenop vliegen! Bron: Het Parool, 9 september 2008. Zie ook de huppelkutjes van de Koppeling. |
|
|
November 2014. Cadeautip van NS International: een enkeltje Antwerpen. "Nou, veel plezier hoor schat!" |
|
|
Bunnik, 28 februari 2016. Loc 186 237 met de dagelijkse City Night Line (CNL 418) uit München. In december 2016 reed deze trein voor het laatst, waarmee in Nederland een eind kwam aan het CNL-tijdperk. Enkele jaren later gingen er weer nachttreinen rijden: de NightJet. |
|
Op woensdagavond 22 juni 2022 kwamen in anderhalf uur drie nachttreinen langs Blokpost Bunnik: om 20.08 de NightJet naar Wenen, om 21.08 de Nightjet naar Zürich en om 21.38 de GreenCityTrip naar Praag. De machinist van de laatste trein, Edwin Lageweg, wist wat er van hem werd verwacht. |
|
Bijna elk jaar komt er vanuit Duitsland een Gay Party Train voor een bezoek aan Pride Amsterdam. Zo ook op zaterdag 6 augustus 2022. Deze trein filmde ik zowel op de heen- als de terugreis in Bunnik. Ik ben ook in de archieven gedoken voor eerdere afleveringen. Achtereenvolgens: 4 augustus 2007 (doorkomst Bunnik achter een 1200), 1 augustus 2009 (heen door Driebergen, terug door Bunnik), 2 augustus 2014 (heen en terug door Bunnik), 1 augustus 2015 (heen door Bunnik), 5 augustus 2017 (heen en terug door Bunnik) en 3 augustus 2019 (door Utrecht Lunetten naar Amsterdam). In het begin van de film zie je ook nog enkele Nightjets. |
|
|
Utrecht, 30 januari 2023. In de NightJet uit Zwitserland reed vanochtend een panoramarijtuig mee. 's Avonds ging het weer met de NightJet mee terug. Het reed als vervanging van een defect slaaprijtuig. Tot 2002 waren panoramarijtuigen dagelijks te zien in Nederland: in de EC Berner Oberland. Maar dat was een dagtrein, die later werd vervangen door een ICE-treinstel. |
|
De zogeheten Orient Express door Bunnik op 5 november 2010, in de stromende regen getrokken door loc 1756. Daarna de Venice Simplon-Orient-Express op 24 juni 2021 tussen Lunetten en Houten, en op 14 april 2022 door Utrecht Lunetten, in beide gevallen getrokken door een Traxx van Lineas. |
|
Op zondagmorgen 19 maart 2023 kwamen vier internationale treinen door Bunnik: de dubbele ICE naar Zwitserland, de Nightjet uit Zwitserland, de TUI Ski Express uit Oostenrijk en de Nightjet uit Oostenrijk. Ons team stond gereed met drie camera's. (In de montage is de volgorde iets veranderd: de Nightjet uit Oostenrijk zie je het eerst.) |
|
|
Bunnik, 10 juli 2023. Loc 186 457 met de omgeleide European Sleeper 452 op weg van Berlijn naar Rotterdam en Brussel. In de achtergrond Bunniks trots Vrumona die door Heineken in 2023 is verkocht aan de Denen: Royal Unibrew. |
|
Op maandagochtend 10 juli 2023 kwamen kort na elkaar drie internationale treinen voorbij. Eerst een omgeleide European Sleeper uit Berlijn, daarna een Nightjet uit Zwitserland, en tot slot een lange ICE naar Zwitserland. |
|
In de vroege ochtend van 12 juli 2023 kwam de omgeleide European Sleeper door Bunnik, op weg naar Brussel. Tegen 20 uur installeerde ik mijn automatische camera om behalve de uit Brussel komende European Sleeper ook de twee dagelijkse Nightjets en een ICE vast te leggen. Tussendoor zitten twee andere treinen om een vloeiende montage te kunnen maken (let op het subtiele in- en uitzoomen – een eenvoudig filmpje kost zo best nog wat tijd). |
|
|
Nijmegen, 20 juli 1952. Loc DB 24 065 met een trein naar Duitsland. Het tweede rijtuig achter de loc is een vooroorlogs bolkoprijtuig (met tien ramen, dus een ABCd of Cd). Foto waarschijnlijk Hans van Engelen, collectie Nico Spilt. |
|
|
Enschede, circa 1960. Loc DB 38 1761 met een trein naar Duitsland. Foto Max Heyne, collectie Ronald Heyne. |
|
|
Belgrado (Dunav stanica), 25 augustus 2018. Fabian Vendrig trof hier een voormalig houten postrijtuig van de Servische spoorwegen aan. Vermoedelijk heeft dit rijtuig ooit dienstgedaan in de Oriënt Express en is het tijdens de Eerste Wereldoorlog terechtgekomen bij de Pruisische spoorwegen. Op de aspotten staan de letters KPEV (Königlich Preußische Eisenbahn-Verwaltung) en het jaartal 1918. Het gaat om een rijtuig van de Wagon-Lits, vergelijkbaar met het houten restauratierijtuig dat in het Spoorwegmuseum in Utrecht staat. Het is niet duidelijk wat de plannen zijn met het rijtuig. Er is wel een spoorwegmuseum, maar door mismanagement zijn er stukken verloren gegaan en staat de loods op instorten. Lees meer op het blog van Fabian Vendrig. |
|
|
Spoorwegmuseum Utrecht, 25 maart 2016. Restauratierijtuig 2287 van de Compagnie Internationale des Wagons-Lits (CIWL). Meer informatie over dit rijtuig. |
Boottreinen en spoorferry's
Spoorwegaffiches als scheepvaartaffichesSommige spoorwegaffiches zijn ook scheepvaartaffiches. Midden 19e eeuw ontstonden er boottreinen in aansluiting op veerdiensten, die soms speciaal waren opgericht door spoorwegmaatschappijen. Beide vervoermiddelen vulden elkaar aan met een directe overstap op de kade. Boottreinen boden aansluiting op korte oversteken van en naar Engeland of Scandinavië, maar evengoed op de grote oceaanlijnen naar andere werelddelen. Een speciaal geval was de spoorferry, waar de trein op en af kon rijden voor een ononderbroken reiservaring. Boottreinen hebben enkele van de meest geslaagde spoorwegaffiches opgeleverd. Lees het artikel op retours.eu door Arjan den Boer, 30 juli 2022. |
Met Youp naar ParijsKomen & gaan. Een week scharrelen rond Gare du Nord. Door Youp van 't Hek. Uitg. Thomas Rap, Amsterdam 2004. ISBN 9060054725. Wie met een ruitjesbroek in de zaal gaat zitten bij Youp van ‘t Hek, weet dat hij door de meester te grazen zal worden genomen. Om het over Lada-rijders en Buckler-drinkers maar niet te hebben. Grijze burgermannetjes die op een suf kantoor werken. Af en toe dromen ze daar over hun jeugd, toen ze nog idealen hadden. In bed liggen ze naast de vrouw waar ze al een eeuw mee zijn getrouwd en die inmiddels zo gepassioneerd is als een koelkast. Soms gaan ze uit eten. Dan hebben ze elkaar urenlang niets te vertellen. Als je zo’n leven leidt, dan kun je net zo goed dood zijn. Pak toch de trein naar Parijs! Zoek met je jonge vriendin een hotelletje bij de Champs-Elysées en bedrijf met haar dagenlang de liefde! Rode wijn! Leef! Geniet! En wat doet Youp zelf? Die gaat na zijn voorstelling in Breda vreemd met een uitgewoond tandartsteefje. |
|
|
Eisenbahnfähren in Westeuropa. Door P. Ransome-Wallis. Orell Füssli Verlag, Zürich, 1969. Oorspronkelijk Engelstalig boek over de veerboten waarmee treinen over het water werden vervoerd. Onder andere tussen Groot-Brittannië en Noord-Frankrijk en tussen Duitsland en Denemarken. Ook een bijlage over de veerschepen van de RTM. |
|
|
Zie ook: |
