Meccano en Hornby

Ik heb in mijn jonge jaren veel met Meccano gespeeld, herstel: gebouwd. Ik had zelf een beetje, maar mijn oom Adrie had veel meer, ook tandwielen en dergelijke. Onder andere daardoor ben ik nogal handig geworden met mijn handen. Kom daar bij de jeugd van tegenwoordig maar eens om, met al die computerspelletjes. Het Meccano-concern maakte ook modeltreinen onder het merk Hornby. Die had ik niet, want ik reed Märklin.

 

Hilversum, najaar 1957. Mijn zusje Carina, ik met mijn metalen hijskraan, en mijn broertje Leo die een Meccano-kunstwerkje van mij aan het slopen is. De hijskraan, merk Triang, heb ik nog.

Stoomfestival Almere, 29 mei 2003. Meccano bestaat nog steeds! Een drie meter lange Big Boy, en het stoomgemaal Cruquius, beide bewegend.

Rob Beijersbergen bouwde begin 2006 deze Sik van Meccano. Inmiddels heeft hij nog een paar handels toegevoegd en kan het locje ook echt rijden, via een middenrail die voor de stroomvoorziening zorgt.

Bouwtekening van een versnellingsbak. Bron: Meccano Magazine, 1934.

Hornby

Uit een advertentie van Hornby Trains. Bron: Meccano Magazine, 1934.

Hornby (schaal 0)

Haarlem, 30 augustus 2008. Modellen van de Dutch Hornby Railway Collectors Association (www.dutchhrca.nl). Op de onderste foto een loc van deze firma. Op de bovenste foto een model uit 1935 van de Burlington Zephyr, op schaal 0 gebouwd door Western Coil & Electric.

Veel ruimte nodig

Lange tijd was schaal 0 (1:45) gangbaar voor modelbanen. Er bestaan ook grotere schalen (I, II, III). Kleinere schalen zijn de in de VS populaire schaal S (1:64), en de schalen 00 (1:76) en H0 (1:87). Een nadeel van schaal 0 (spreek uit nul) is dat je zelfs voor een bescheiden baan al een forse kamer nodig hebt. Ook waren de modellen niet zo nauw­keurig als tegen­woordig mogelijk is. De treinen bestonden uit beschilderd blik, en in de lengte werd er meestal flink gesmokkeld met de schaal, omdat de locs en rijtuigen anders te lang werden voor de scherpe bogen. Maar de modellen van bijvoor­beeld de Engelse fabrikant Hornby mochten er zijn. Halverwege de jaren vijftig stopte Hornby met schaal 0, maar er worden nog steeds treinen op deze schaal gebouwd, bijvoorbeeld door ACE Trains. Een bekend Ameri­kaans merk is Lionel. Dit merk maakt treinen in schaal S, 0 en G.

Hornby (schaal 00)

   

Spoorwegmuseum Utrecht, 21 februari 2009. Modellen van het roemruchte merk Hornby, dat nog steeds bestaat. (www.hornby.co.uk).

Hornby-modellen (schaal 00)

De Engelse schaal 00 is iets groter dan de gangbare schaal H0, namelijk 1:76,2 resp. 1:87, maar qua spoorwijdte past het wel op elkaar. We zien onder andere een postrijtuig met een installatie om tijdens de rit postzakken uit te wisselen met de vaste wal, en een model van LNER-loc "Sir Nigel Gresley". Dit zijn oude modellen, uit de tijd dat Hornby nog met een drierailsysteem werkte. Rechtsonder een model van de Mallard, dat wordt aangedreven met echte stoom. In de tender zit een hoeveelheid water, genoeg om de loc zo'n 20 minuten te laten rijden. Het water wordt elektrisch verhit. Dit model kan alleen rijden op een eigen baan, gevoed door een speciale transformator. Zeer prijzig maar wel bijzonder.

Schaal P4

Eigenlijk rijdt schaal 00 op iets te smal spoor. De serieuze Engelse modelbouwer werkt op schaal P4 (Protofour), waarbij ook de spoorwijdte precies op schaal 1:76,2 is, namelijk 18,83 mm in plaats van 16,5 mm zoals bij schaal H0. In schaal P4 worden ook smalspoor- en breedspoormodellen gebouwd, waarbij de spoorwijdte naar verhouding smaller of breder dan 18,83 mm is.

The driver of the L.N.E.R. "Pacific" locomotive in the background of this photograph is greatly interested in a discussion on the correct manner of lubricating the locomotive of a Hornby Pullman train. Photograph reproduced by courtesy of the Editor of the "L.N.E.R. Magazine." Bron: Meccano Magazine, 1934.

Meccano leverde niet alleen pedagogisch verantwoorde bouwdozen, treinen en scheikundesets, maar ook speelgoed zoals dit machinegeweer. Leuk om cadeau te doen met de kerst. Bron: Meccano Magazine, 1934.

Modellen schaal 0, gebouwd door Meccano Paris: SNCF-loc BB 8051 en rijtuig WR 4218. Collectie Adriaan Pothuizen.

Meccano Magazine, November 1952: "The Fairy City of Madurodam". Zie het thema over Madurodam.

Hornby in financiële moeilijkheden

Het Britse speelgoedbedrijf Hornby maakte op 10 februari 2016 bekend dat het in het lopende boekjaar zo diep in de rode cijfers verwacht te duiken, dat het afspraken met zijn belangrijkste geldschieter dreigt te schenden. In november 2015 had Hornby al gewaarschuwd dat het boekjaar eind maart zou worden afgesloten met verlies. Toen ging het bedrijf uit van een tekort van 2 miljoen pond (2,6 miljoen euro), maar door een tegenvallende verkoop in januari en een afboeking op oude voorraden wordt dat in het ergste geval drie keer zo veel.

Hornby maakt sinds de jaren twintig van de vorige eeuw elektrische modeltreinen. Het bedrijf werd opgericht door de Britse uitvinder Frank Hornby (1863-1936), die ook de beroemde speelgoedmerken Meccano en Dinky Toys op de markt bracht.

Fleischmann en Märklin
Afgelopen zomer bleek ook de Duitse branchegenoot Fleischmann in zwaar weer te verkeren. Ook Märklin balan­ceerde al eens op de rand van de afgrond. Veel andere fabrikanten hebben de deuren al definitief moeten sluiten als gevolg van de tanende populariteit van modelbouw. - bron: ANP

N.B. Op moment van schrijven, augustus 2017, bestaat Hornby nog steeds, net als Fleischmann en Märklin.

Paddington to Seagood. The Story of a Model Railway. By Gilbert Thomas. Chapman & Hall, London 1947.

Verslag van het ontstaan van een grote modelbaan, schaal 0. Wat ik dan weer jammer vind is dat er zo weinig over de techniek in staat. Hiernaast het sporenplan van de uiteindelijke baan.

Zie ook de boeken over Lionel Trains.

  

Famous Trains. Door Cecil J. Allen. Uitg. Meccano Limited, Liverpool 1928.

In boekvorm gebundelde heruitgave van artikelen die in het Meccano Magazine zijn verschenen. Het idee was dat er meer delen zouden verschijnen, maar bij dit ene boek is het gebleven. Hierin worden dertien beroemde treinen beschreven die werden gereden door de vier grote spoorwegmaatschappijen uit die tijd: de LNER, GWR, LMS en SR. Dit boek wordt zelden aangetroffen met het bijbehorende stofomslag.

Tri-ang Railways. The first ten years... Rovex Scale Models Limited (Margate, Kent), 1962. Geschiedenis van Tri-ang Railways, met beschrijvingen van de manier waarop je een modelbaan opzet. Een uitgave van de fabrikant, met een voorwoord van de roemruchte (en in spoorkringen beruchte) Dr. Richard Beeching, Chairman of the British Transport Commission, die in de jaren zestig de opdracht had om de Britse spoorwegen ingrijpend te moderniseren.

Tri-ang Hornby. Book of Trains. Door O.S. Nock. Ian Allan, London, 1968. Modellen van Tri-ang Hornby, met aandacht voor het na te bootsen grootbedrijf.

  

Rivarossi

Rivarossi was een Italiaanse fabrikant van modeltreinen. De naam is afgeleid van de oprichter van de fabriek: Allesandro Rossi uit Riva. Het merk is onder andere bekend van de fraaie Amerikaanse modellen in schaal H0. In 1968 ging Rivarossi samen met de Amerikaanse fabrikant ATLAS treinen in schaal N produceren. In de jaren 90 nam Rivarossi de merken Lima, Jouef en Arnold over. In 2003 ging het bedrijf failliet; de boedel werd in 2004 grotendeels overgenomen door Hornby Railways. De merknamen Rivarossi, Lima, Jouef en Arnold bestaan nog steeds. Deze treinen worden nu in China gemaakt.

Catalogus van ATLAS: Rivarossi schaal N 1970-1971 (pdf)


Zie ook:

En ook:


vorige       start       omhoog