Slippen en zakken

Waarom zou je een trein laten stoppen als het niet echt nodig is? Over het achterlaten van sliprijtuigen en het uitwisselen van postzakken tijdens de rit.

Slipping Coaches van de Great Western Railway. Foto uit "British Railways, the Romance of their Achievement", G. Gibbard Jackson, 1930. Rond het begin van de vorige eeuw bestonden veel Engelse treinen voor een deel uit sliprijtuigen: dit waren rijtuigen die tijdens de rit werden losgekoppeld en langs een perron tot stilstand werden gebracht. Hierdoor kon de rest van de trein zonder te stoppen verder rijden. Via een speciaal mechanisme kon een conducteur zijn sliprijtuig loskoppelen. Verder beschikte hij over een remkraan en een bel of een luchtfluit. Een trein kon wel drie gedeelten met sliprijtuigen bevatten.

"How the slip coach system works", "Guard slipping a coach".
Sigarettenplaatjes - Wills's Picture Cards, 1938.

Bord met de tekst "Sliprijtuig voor Hilversum" (Spoorwegmuseum, 8 december 2009). Ook in Nederland hebben sliprijtuigen gereden. Zo liep er van 1895 tot 1904 in een van de middagtreinen uit Amsterdam een sliprijtuig mee met bestemming Naarden/Bussum. Het achterste rijtuig werd al rijdende door een meerijdende beambte afgekoppeld. De bedoeling was om zonder stoppen en dus zonder tijdverlies toch reizigers voor Bussum mee te nemen. Het was dan wel de kunst om het rijtuig precies langs het perron af te remmen.

York, National Railway Museum, 24 juni 2008. Brits postrijtuig, met een installatie om al rijdend postzakken te kunnen uitwisselen. Links de installatie op de grond, om een aan het rijtuig opgehangen postzak op te vangen. Rechts de apparatuur om een postzak in de rijdende trein te krijgen. De postzak (van sterk leer) werd aan een galg gehangen die kort voor het naderen van de trein naar het spoor werd gedraaid. Het vangnet aan het rijtuig werd naar buiten geklapt. Dit moest natuurlijk op tijd gebeuren, maar niet te vroeg, want dat zou gevaarlijk zijn voor bijvoorbeeld op het perron staande reizigers. Omdat de posttreinen meestal in het donker reden, was dit een lastige operatie, die door een zeer getrainde conducteur werd geleid. Vaak moest hij grotendeels op het gehoor bepalen wanneer het net mocht worden uitgeklapt.

VS, jaren 40/50 (foto AAR). Het oppikken van een postzak door een rijdende trein. De postzak (in het midden dichtgebonden) hangt naast het spoor en wordt door een uit de trein gedraaide V-vormige arm vastgegrepen. Over het afleveren van post deed men hier wat makkelijker: dat gebeurde eenvoudig door een zak uit de trein te gooien.

Spoorwegmuseum Utrecht, 21 februari 2009. Modellen van het roemruchte merk Hornby. De Engelse schaal 00 is iets groter dan de gangbare schaal H0 (namelijk 1:76 resp. 1:87), maar qua spoorbreedte past het wel op elkaar. We zien onder andere een postrijtuig met een installatie om tijdens de rit postzakken uit te wisselen.

"Interior of mail sorting coach", "Picking up mails at speed".
Sigarettenplaatjes - Wills's Picture Cards, 1938.

vorige       start       omhoog