Rangeerheuvel

Een snelle manier om goederentreinen samen te stellen is het heuvelen. De losgekoppelde goederenwagens worden door een locomotief tegen een heuvel opgeduwd. Een wagen die over de top van de rangeerheuvel heen is, zal door de zwaartekracht naar beneden rollen. Via een wisselstraat wordt de wagen naar een van de sporen geleid waar de nieuwe goederentreinen worden samengesteld. Wagens die te snel naar beneden rollen, worden door middel van in het spoor gemonteerde railremmen automatisch afgeremd.

Vroeger werd hierbij gewerkt met remsloffen (foto rechts), maar dit was een gevaarlijke bezigheid.

Amersfoort, 11 september 2004 en 24 september 2010. Heuvelseinen. Links een mechanisch heuvelsein, waarvan één vleugel is verdwenen. Het sein is niet meer in gebruik. Het kon twee standen aannemen: heuvelen toegestaan (twee vleugels schuin omhoog, 's nachts een wit licht naar beide zijden van het sein) of niet toegestaan (beide vleugels loodrecht omhoog, 's nachts een rood licht naar beide zijden van het sein). Ezelsbruggetje onder spoorwegmannen: als de benen wijd staan, mag je heuvelen. Toen ik hier was, liepen er twee oudere mannen in de buurt die zich afvroegen waar het heuvelsein was gebleven. Ik wees naar dit sein, maar een van de mannen zei: nee, dit is een gewoon sein, een heuvelsein heeft twee armen. En ze liepen verder. Dan niet, dacht ik. Rechts een heuvelsein met twee lichtbakken, die altijd beide hetzelfde seinbeeld tonen: een U betekent 'duwen van spoorvoertuigen naar of over de heuvel toegestaan', twee liggende strepen betekent niet toegestaan. Dit sein komt alleen nog voor in Amersfoort. Op de Kijfhoek worden andere heuvelseinen gebruikt. Zie de seinreglementen. Het symbool rechtsonder staat op materieel waarmee niet mag worden geheuveld.

Amersfoort, 31 januari 1987. Heuvelsein in de stand 'heuvelen niet toegestaan'. Er zijn nieuwe lichtseinen geplaatst, maar die zijn nog niet in dienst: ze zijn afgekruist met een wit kruis. Foto Adriaan Pothuizen. Amersfoort, 15 november 1998. Een heuvelsein is als monument opgesteld bij post VI van waaruit het rangeerterrein wordt bediend. Het sein was toen nog compleet en staat in de stand 'heuvelen toegestaan'. Foto Koos Hagers.

Amersfoort, 11 september 2004. Post VI.

Spoorwegmuseum, 21 april 2011. Een van de twee knoppenstelkasten die ooit werden gebruikt op de Watergraafsmeer. De wagens die over de rangeerheuvel werden geduwd rolden door de zwaartekracht naar beneden. De man achter de knoppenstelkast had tot taak om op tijd de wissels in de juiste stand te leggen, zodat de wagens op het gewenste spoor terecht kwamen. Deze kasten zijn na de oorlog gebouwd door Machinefabriek Alkmaar, waarbij onder andere Jaap Altena een rol heeft gespeeld. De knoppenstelkast in het museum doet nu dienst als rangeerspel.

Köln Eifeltor, 14 augustus 1970. Loc 094 561 aan het heuvelen. De wagens worden met een lange balk ontkoppeld (in NS-termen heet dit "knuppelen").

Bw Stolberg, 2 april 1976. Loc 18 505, een Beierse viercilinder compoundlocomotief (type Bay. S3/6) naast een rangeerheuvelsein. Bij de heuvel in Köln Eifeltor (foto's hierboven) zien we de uitvoering als lichtsein. Foto Rob van der Rest.

Illustratie uit het boek "Die Welt auf Schienen" door Artur Fürst, 1918. Ablaufsignal. Bauart Jüdel & Co in Braunschweig. a) Halt! b) Langsam abdrücken! c) Mäßig schnell abdrücken!

München, Deutsche Verkehrsausstellung 1925. Wirbelstrombremse (wervelstroomrem). Een magneetrem die gebruikt wordt om wagens af te remmen die van een rangeerheuvel komen. Locomotieven kunnen om de installatie heenrijden.

vorige       start       omhoog