De damescoupé

En: hoe heurt het eigenlijk? Over etiquette in het openbaar vervoer.

Foto uit damesweekblad Libelle, 1937. Spoorwegmuseum, 5 september 2003. Detail van rijtuig SS C723. Dit derdeklasrijtuig is in 1910 gebouwd door Werkspoor te Amsterdam. Tot na de Tweede Wereldoorlog heeft dit houten rijtuig dienst gedaan. Het bevat acht compartimenten, waarvan één uitsluitend voor vrouwen bestemd. Het rijtuig behoorde tot de eerste serie derdeklasrijtuigen van de SS die was uitgerust met een retirade.

Damesweekblad Libelle, 1937. Door Caty Verbeek. Let op beknopte schrijfstijl en oude spelling.

De damescoupé

door Frans de Gooijer

"In 1941 waren de verkeer- en transportmiddelen verminderd. Veel buslijnen waren opgeheven. Autoverkeer was er weinig, want een benzinetoewijzing werd alleen verstrekt aan belangrijke beroepsgroepen. Men was dus vooral afhankelijk geworden van de spoorwegen, de treinen waren overvol. In dat jaar wilde mijn moeder met haar twee jongste zoontjes vanaf het station Naarden-Bussum met de trein naar Amersfoort reizen. Mijn moeder rende, met mijn broer Nico van 11 jaar en mijn persoontje van 8 jaar, over het perron langs de hele trein. Alle coupés waren propvol. Eindelijk stonden we voor een half lege coupé. Mijn moeder schoof eerst mij naar binnen, maar dat was van korte duur. De dames in de coupé keken zuur en weigerden mijn broer Nico van 11 jaar binnen te laten. Het bleek een derde klas damescoupé te zijn, waar wij wilden instappen. Het eind van het liedje: mijn 50-jarige moeder moest weer met haar zoontjes langs de trein rennen. In de twintiger jaren had mijn moeder ooit samen met een enge vent in zo’n aparte coupé gezeten. Tijdens de reis had zij de vent met haar paraplu van het lijf moeten houden..."

Ook van de hand van Frans: een artikel over spoortijden.

Spotprent uit De Amsterdammer, 1 augustus 1924.

Vrouwen met hoofddoekjes zijn volgens sommige mensen gevaarlijk. Maar echt gevaarlijk waren pas de hoeden die vrouwen vroeger droegen. Die zetten ze op heur haar vast met hoedenspelden. Die waren scherper dan een breinaald. Je kunt je voorstellen dat er vervelende dingen konden gebeuren als zo'n vrouw naast je zat, met scherpe uitsteeksels op ooghoogte. Vandaar dat die spelden vaak waren verboden, tenzij er beschermende dopjes op zaten. En wie geen dopjes bij zich had, kon ze kopen bij de conducteur, zoals de dopjes uit de collectie van Pim van der Kuijlen. Het bordje fotografeerde ik in NVBS Centraal: in de Hamburger Hochbahn mocht je niet reizen zonder afgeschermde Hutnadelspitzen.

"Nog te vaak zien we dat alleenreizende meisjes door heren met slechte bedoelingen worden belaagd." Filmpje over het stationswerk dat vroeger door dames werd gedaan. Gefilmd in het Spoorwegmuseum, juli 2018.

Jacob Kohnstamm: uw privacy is mij een zorg

Jacob Kohnstamm is voorzitter van het College Bescherming Persoonsgegevens (CBP). Zeg maar de 'privacywaakhond' van Nederland. Je zou zeggen dat die zelf het goede voorbeeld moet geven, als het gaat om vertrouwelijkheid van gegevens.

Maar op 12 juni 2012 zat deze meneer luidkeels te telefoneren in de trein, over een zaak die het CBP in behandeling had. Kon de hele coupé meegenieten. Hij vond wel 'een beetje dom', zei hij achteraf tegen een journalist van de Volkskrant.

Zie ook de stiltecoupé.

vorige       start       omhoog