Stoomlocs NS: vanaf 3000

Serie 3001-3006^I

Goederenlocs van de NBDS (12-17), tussen 1878 en 1907 gebouwd door Hohenzollern. In 1926 verkocht NS deze zes locs aan N.V. Het Spoorwegbouwbedrijf.

Zwitserse locomotieven (uit de SBB-serie 1601-1747) die na de Tweede Wereldoorlog bij NS dienst hebben gedaan. Op de foto loc 3004. Een bijzonderheid voor NS was dat het compoundlocomotieven waren. Zie ook de serie 3501-3522.

Een HSM-loc in Enschede. Een van de mannen, een rangeerder, is de overgrootvader van Thijs Kuiper.

Dit is een loc uit een serie die tussen 1879 en 1883 is gebouwd door Borsig. Bij de HSM droegen ze de volgende namen: Visscherij, Veeteelt, Scheepvaart, Justitie, Onderwijs, Vervoer, Wetenschap, Marine, Geneeskunst, Stoom­wezen, Stoomvaart, Vrede, Oorlog, Bliksem, Donder, Orkaan, Rhijn, Schelde, IJssel, Lek, Waal, Spaarne, Vecht, Eem, Berkel, Schie. Bij de NS werden ze genummerd in de serie 3101-3126. De laatste locs werden in 1932 afgevoerd.

Deze locs waren gebouwd als vervolg op de HSM-serie Nyverheid, Landbouw, Kunst (de latere NS 2701-2703).

Serie 3201-3247

Goederenlocs van de HSM (601-647), tussen 1895 en 1907 gebouwd door Sharp, Stewart & Co. (601-617) en door Werkspoor (618-647). Deze fabriek bouwde daarna ook nog 15 locs met oververhitter (HSM 671-685, NS 3301-3315).

Arnhem, juni 1935. Van links naar rechts loc 3208, loc 1647, loc 3224. (Photomatic 73)

Loc 3244.

Loc 3247.

Elektrificatie van de spoorlijn Hilversum-Utrecht, 1942. Loc van de serie 3200. Foto Jacques Stevens, Streekarchief Gooi en Vechtstreek.

Serie 3301-3315

Goederenlocs van de HSM (671-685), tussen 1912 en 1915 gebouwd door Werkspoor. Dit is een verbeterde versie van de HSM-locs 601-647 (NS 3201-3247).

Roosendaal, omstreeks 1930. Loc 3305.

Serie 3401-3420

Goederenlocs gebouwd door Schwartzkopff, in opdracht van de HSM. Ze werden in 1921 afgeleverd en kregen direct NS-nummers. Aanvankelijk 4101-4120, maar nog in 1921 kregen ze hun definitieve nummers 3401-3420.

Loc NS 4113, kort na de oplevering in 1921 omgenummerd in 3413.

Loc 3411.

Machinist Boekhoudt op een NS 3400 in 1930. Foto gemaakt door tractieopzichter Schekkerman.

Serie 3501-3508^I

Sneltreinlocs van de NBDS (30-36), gebouwd vanaf 1908. Aan hun kleur dankten ze hun bijnaam "Blauwe Brabanders". Ze waren bestemd voor de mailtreinen van Vlissingen naar Duitsland, maar hier kwam bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog een eind aan. Na het opheffen van de NBDS gingen de locs over naar de SS. De laatste loc, gebouwd in 1920, kwam direct bij de SS in dienst en heeft dus geen NBDS-nummer meer gehad. Bij de NS werden de acht locs genummerd 3501-3508. Ze deden toen voornamelijk dienst voor lichte personentreinen. De laatste machines werden in 1946 afgevoerd.

Machinist op een NS 3500 in 1925. Foto gemaakt door tractieopzichter Schekkerman.

Spoorwegmuseum, 25 februari 2011. Model van een "Blauwe Brabander". Loc NBDS 31, later NS 3501.

Sneltreinlocomotief, type A 3/5, serie 603-649. Fotodienst SBB. Bij de SBB waren ze vanwege de elektrificatie niet meer nodig. De NS nam de 22 nog beschikbare locs na de Tweede Wereldoorlog over. Net als de serie 3001-3005 waren dit compoundlocomotieven. Meer Zwitserse stoomlocs.

Serie 3601-3608

Deze locs zijn tussen 1910 en 1914 gebouwd voor de NCS om dienst te doen voor sneltreinen van Utrecht naar Amersfoort en Zwolle. Ze zijn gebouwd door Maffei, naar het voorbeeld van de 2C-locomotieven van de Beierse spoorwegen. Bij de NCS waren ze genummerd 71-78. Toen de NCS opging in de SS kregen ze de nummers 971-978. Bij de NS werd het de serie 3601-3608. Ze ondergingen toen ook diverse aanpassingen. Vanwege hun spitse neus werden ze wel Zeppelin genoemd.

Boek: Stoomlocomotieven serie NCS 71-78 (NS 3600). Martin van Oostrom. Stichting Rail Publicaties, 1988. ISBN 9071513033.

Nijmegen, 9 juni 1935. Onder andere de locs 3602 en 3605, herkenbaar aan hun spitse rookkastdeur. (Photomatic 47)

Nijmegen, juni 1935. Loc 3602, inmiddels voorzien van een ketel van de serie 3700. (Photomatic 49)

Modelspoormuseum Sneek, 23 april 2005. Model van een sneltreinlocomotief van de NCS, in de oorspronkelijke gele kleurstelling. Later werden de locs bruin.

NCS 72. Foto Len de Vries, collectie Jaap Oudes. Model 1:32 van het Spoor 1 Genootschap.

Hilversum, 30 april 2006. NCS-loc gebouwd door Johan Nieuwenhuis. Foto Rienk Nauta.

Serie 3701-3815, 3816-3820

Nadat de SS proeven had gedaan met een 2C-loc van de NBDS (zie serie 3501-3508) besloot ze om ook zelf locs van dit type aan te schaffen. Deze kregen echter vier in plaats van twee cilinders. Tussen 1910 en 1921 werden 115 machines gebouwd door Beyer Peacock, Werkspoor en enkele Duitse fabrieken. Bij de SS droegen ze de nummers 685-778 en 785-799. Bij de NS kregen ze de nummers 3701-3815; de laatste machines hebben geen SS-nummer meer gekend. In 1928 bouwde Schwartzkopff nog eens vijf machines, de 3816-3820, die waren voorzien van grotere dilinders. Loc 3790 is bij wijze van proef voorzien geweest van een poederkool-installatie, maar dat was geen succes. Ook is er geëxperimenteerd met stroomlijnbeplating; zie verderop. Voor de NS is de 3700 jarenlang de belangrijkste locomotief­serie geweest, waarmee zowel sneltreinen als goederentreinen werden gereden. Pas na 1929 nam de serie 3900 de zwaarste sneltreinen over. Slechts één loc is bewaard gebleven, de inmiddels niet meer dienstvaardige 3737. Zie ook het thema 3700, 4600, 6100.

Boeken: NS loc 3737. De laatste Jumbo. Jan de Bruin en Guus Ferrée. De Alk, 1996. ISBN 9060130693.
Stoomlocomotieven serie SS 685-799 (NS 3700). Paul Henken. Uquilair, 2001. ISBN 9071513386.

Een 3700 wordt gesmeerd.

Utrecht, juli 1935. Vertrek van loc 3703 met een trein naar Amersfoort en Zwolle. (Photomatic 03)

Utrecht, juli 1935. Loc 3711 loopt binnen met een trein uit Den Haag. In de achtergrond steekt seinhuis A uit boven de perronkap van de buurtsporen. (Photomatic 05)

Utrecht, juni 1935. Loc 3714 bij de locloods. (Photomatic 06)

Amersfoort. Loc 3719.

Loc 3738.

Loc 3747. De tenderbel wordt opgepoetst. Deze bel kon met een touw worden verbonden met de conducteurswagen; op deze manier was er communicatie mogelijk met het locpersoneel.

Nijmegen, juni 1935. Loc 3747 vertrekt met een trein naar 's-Hertogenbosch. De tenderbel (zie vorige foto) is inmiddels verdwenen. (Photomatic 08)

Den Haag SS. Claas Slootman (links) was de vaste machinist van loc 3767. Foto collectie Frans Slootman.

NS-locomotief 3789. Locatie onbekend, jaren dertig. Negatieven collectie Nico Spilt, fotograaf onbekend.

Loc 3804 met experimentele stroomlijnbekleding. Deze Potvissen waren door het ontbreken van bijpassende rijtuigen geen succes. Foto collectie Bertus Kers.

Hilversum, juni 1935. Doorkomst van locs 3812 en 3754 met een zware sneltrein uit Berlijn naar Amsterdam. Achter de locs hangen een postrijtuig en een stalen bagagerijtuig. (Photomatic 103)

Loc 3820, de jongste 3700. De locs 3816-3820 hadden grotere cilinders dan de rest van de serie.

Hilversum, juni 1935. Loc 3820 (depot Utrecht) met trein D196 uit Amsterdam. Deze trein zal via Utrecht, Maastricht en Luxemburg naar Basel rijden. De trein passeert hier Post I bij de overweg Hoge Laarderweg. Foto J. Quanjer, collectie Ton Pruissen.

Rotterdam RMO (Rechter Maasoever), 17 augustus 1957. Loc 3762 (depot Roosendaal) staat langs de Hudsonstraat gereed met trein 6319s voor vertrek naar Rotterdam Zuid. Op de bok machinist Aart van Dijk uit Rotterdam en leerling Henk Elsinga. Men is juist bezig om de remproef te nemen. De trein telde maar liefst 58 wagons. Kort na het maken van deze foto was het afgelopen met de stoom in en rond Rotterdam. Depot Feijenoord, waar nog 1700'en en 4300'en in dienst waren, werd op 28 september 1957 gesloten. Foto Pieter van Puffelen.

Rotterdam IJsselmonde, 19 september 1957. Loc 3819 met een goederentrein, rechts loc 1141. De stoomloc is met trein 6319s (17 wagons) van Rotterdam RMO naar Rotterdam Zuid goederen gekomen. De loc behoorde tot depot Roosendaal. Locs van dit depot kwamen aan het eind van de ochtend regelmatig naar Rotterdam RMO met een goederentrein (6330s) van Rotterdam Noord, en vertrokken aan het begin van de middag weer met trein 6319s naar Rotterdam Zuid. In de verte staat een nieuwe 2200. We zien de zogeheten B-sporen. Het gebouw rechtsachter is het Administratiegebouw (afgekort Agb), voorheen het stationsgebouw van IJsselmonde. Niet zichtbaar is Post T die daar vlakbij stond. De opname is gemaakt vanaf de Breebrug. Rechts buiten beeld bevindt zich het Feyenoord-stadion. Foto Pieter Van Puffelen.

Nico de machinist op loc 3737. Fotobewerking Henk Koster, 28 april 2007.

Serie 3851-3855

Duitse locs Baureihe 38, die na de Tweede Wereldoorlog enige tijd bij de NS hebben dienstgedaan.

Eutingen, 15 september 1971. Loc 038 553 maakt een tussenstop met een trein van Freudenstadt naar Böblingen. Vanaf Böblingen zal een e-loc de trein verder brengen naar Stuttgart. Deze loc heeft na de oorlog korte tijd dienstgedaan bij NS, onder nummer 3852. Ze is in 1921 bij de KPEV in dienst gekomen als "Elberveld 3000". Bij de DR kreeg ze het nummer 38 3553, in 1968 werd ze door de DB omgenummerd in 038 553. In 1972 is de loc afgevoerd.

Serie 3901-3932

Dit is de sterkste sneltreinlocomotief die de NS heeft gehad. Met de komst van de stalen personenrijtuigen had men behoefte aan een zwaarder type dan de 3700. De locs zijn in 1929/1930 gebouwd door Henschel & Sohn, Kassel. Vanwege de gunstige ervaringen met de 3900, liet men ook een tendervariant bouwen: de serie 6300. Zie ook het thema over de 3900 en 6300. En zie ook Waldorp 1982 (pdf).

Boek: Stoomlocomotieven NS 3900. De laatste Nederlandse sneltreinlocomotieven. Paul Henken. Uquilair, 2012. ISBN 9789071513756.

Loc NS 3903 kort na de aflevering. De loc is nog niet voorzien van windleiplaten.

Loc 3927. Al wel voorzien van windleiplaten, maar hierin ontbreken nog de voetuitsparingen: de "halve maantjes".

Loc 39x6. De windleiplaten moeten ervoor zorgen dat stoom en rook naar boven worden geblazen, in plaats van tegen het machinistenhuis. Slechts weinig Nederlandse stoomlocs hebben een dergelijke luxe gekend.

Een loc uit de reeks 3901-3922 rijdt met een mailtrein door Middelburg. De loc heeft nog geen windleiplaten. De foto moet daarom gemaakt zijn in 1929 of in de eerste maanden van 1930. Achter de loc lopen twee postrijtuigen mee, te herkennen aan de lichtkoepels op het dak. Deze zijn bedoeld om de postsorteerders wat verlichting te geven. Mailtrein is misschien een vreemd woord: Engels en Nederlands door elkaar. Maar zo werden die treinen nu eenmaal genoemd. Ze gaven aansluiting op de mailboten van en naar Engeland. Met een mailtrein werden ook passagiers vervoerd, vandaar dat je het woord niet zomaar kunt vertalen met posttrein. Foto D.P. Cornelisse, collectie Adriaan Pothuizen.

Utrecht, juli 1935. Loc 3903 vertrekt met een trein naar Frankfurt. (Photomatic 13)

Baarn, 10 juni 1938. Loc 3916 rijdt met acht nieuwe stalen rijtuigen door het Baarnse spoorravijn. Er vond met deze trein een fotosessie plaats die minstens vier opnamen heeft opgeleverd. De trein bestaat uit een D serie 6061-6100, een ABC serie 7301-7308, vijf C's serie 7211-7222 en nog een ABC 7300. De fotograaf stond op het Emmaviaduct (Amsterdamsestraatweg, tegenwoordig de N221). In de verte is nog net de voetgangersbrug bij het station te zien. Foto NS, prentbriefkaart collectie Adriaan Pothuizen.

Baarn, omstreeks 1936. Loc 3917 met een trein uit de richting Hilversum. Rechts post I, links twee voorseinen in de stand "langzaam rijden". De uitrijseinen van Baarn staan dus in de stopstand. Foto collectie Adriaan Pothuizen.

Amsterdam CS, 1930. Willem Mengelberg, toen nog niet verguisd vanwege zijn gedachtengoed, poseert naast loc 3917.

Een onbekende 3900 in Utrecht; links is Hgb III te zien.

Utrecht, juni 1935. Loc 3918 met een trein naar Amsterdam. (Photomatic 104)

Utrecht, mei 1935. Loc 3921 bij het locdepot. (Photomatic 105)

Vlissingen, april 1939. Loc 3925 bij het locdepot. (Photomatic 54)

Loc 3926.

Stoomloc 3931 met een trein richting Gouda op de Vleutense brug (ook wel Rotterdamse brug) over het Amsterdam-Rijnkanaal. De foto is rond 1938 gemaakt, tijdens de elektrificatie. Achter de brug is een bovenleidingportaal te zien. Zie ook de benen van de man, recht boven de loc! De foto is gemaakt door de grootvader van Arjan de Jong.

Loc 3912

Loc 3912, datum en locatie onbekend.

De man in het lichte jasje is Herman Teuiten (1901-1967). Hij woonde in Almelo en werkte als machinist bij NS, maar op deze foto's is hij nog stoker. De machinist in het mooie ribfluwelen pak heette Hondebrink. De derde man is een onbekende rangeerder. Foto's uit het familie­album van Monique Buist. Zij is getrouwd met een kleinzoon van Herman Teuiten.

Loc 3912 deed dienst van 1929 tot 1957. Wie herkent de locatie of kan iets meer over deze foto's melden?

Meer foto's van spoorfamilies

Eindhoven, 1956. NS-loc 3930, die haar oorspronkelijke groene kleur inmiddels is kwijtgeraakt, zou in hetzelfde jaar buiten dienst gaan. De hele serie 3900 is gesloopt. Collectie Mike Morant.

vorige       start       omhoog