Sigarettenplaatjes en andere verzamelplaatjes

Cigarette Cards & Trade Cards. Laatst toegevoegde aanwinst: 5 september 2019.

Lees ook Verzamelen voor kleinbehuisden in NVBS Actueel, december 2018.


Toen roken nog goed voor je was

Vroeger had je geen internet, en nog vroeger bestond er zelfs geen televisie. Er waren maar weinig manieren waarop je je kennis kon vergroten. Een daarvan was roken. Bij sigaretten zaten namelijk vaak mooie plaatjes met leerzame teksten. Je kunt geen onderwerp bedenken of er bestaan wel plaatjes van. Natuurlijk ook over treinen, en die verzamel ik.

Ik bezit enige duizenden van dit soort plaatjes, die cadeau werden gedaan bij sigaretten, thee, cornflakes, chocola en andere producten. De meeste verschenen in Groot-Brittannië; een pionier was de sigarettenfirma W.D. & H.O. Wills. Ik bezit ook plaatjes uit Nederland, België en Duitsland.

De sigarettenplaatjes zaten in de verpakking en waren mede bedoeld om die steviger te maken. Het formaat is meestal ongeveer gelijk aan dat van vijf sigaretten naast elkaar. Achterop zijn de plaatjes doorgaans voorzien van een korte maar ter zake doende toelichting. Bij Turf Cigarettes waren de plaatjes onderdeel van de verpakking zelf; je moest ze dus uitknippen en de achterkant is blanco. Er waren vaak ook speciale albums te koop om plaatjes in te schuiven of te plakken.

Er zijn duizenden series verschenen, over allerhande onderwerpen. Het hoogtepunt van hun populariteit lag in de jaren 20 en 30. De tekenaars zijn meestal anoniem. Een uitzondering is Eric Bottomley, waarvan schilderijen zijn gebruikt voor de plaatjes van Tom Thumb. Er zijn ook plaatjes waarop foto's staan in plaats van tekeningen.

In het Engels spreekt men van Cigarette Cards. Alles wat niet bij sigaretten zat noemt men Trade Cards of Advertising Cards.


Mijn collectie

Hieronder een overzicht van de (vrijwel) complete series in mijn collectie. In enkele gevallen gaat het om reproducties. Het overzicht is op volgorde van verschijningsjaar.

  • World's locomotives – Lambert & Butler. 1912 (repro 1997) (50 plaatjes).
  • World's locomotives, Additional Series – Lambert & Butler. 1913 (25 plaatjes).
  • Railway engines – Wills's Cigarettes. 1924 (50 plaatjes). Ook verschenen op plaatjes van Imperial Tobacco of Canada (staan als repro in An Album of Cigarette Cards; zie verderop).
  • Railway engines (New Zealand edition) – Wills's Cigarettes. 1925 (50 plaatjes).
  • The railway centenary – Hill, Sunripe Cigarettes. First series, 1925 (50 plaatjes).
  • The railway centenary – Hill, Sunripe Cigarettes. Second series, 1925 (25 plaatjes, #58 ontbreekt).
  • Railway working – W.A.& A. Churchman. 1926 (25 plaatjes).
  • Railway working – 2nd series. W.A.& A. Churchman. 1927 (25 plaatjes). De 50 plaatjes "Railway working" zijn in 1927 als "Overseas issue" ook uitgegeven door John Player & Sons.
  • Engineering wonders – Wills's Cigarettes. 1927 (50 plaatjes).
  • Model railways – Godfrey Phillips. 1927 (25 plaatjes).
  • Famous railway trains – W.A.& A. Churchman. 1929 (25 plaatjes). Ook uitgegeven door Ogden's Guinee Gold Cigarettes, 1928.
  • Speed – Wills's Cigarettes. 1930 (50 plaatjes).
  • Railway locomotives – Wills's Cigarettes. 1930 (repro) (50 plaatjes).
  • Construction of railway trains – Ogden's. 1930 (repro 1999) (50 plaatjes).
  • Spoorwegwonderen der wereld – Deventer Koek- en suikerwerk­fabriek. 1930 (76 plaatjes in album).
  • Verkeersmiddelen voorheen en thans – Uitgegeven door Philips Reclamehandel en verspreid via diverse winkeliers. Jaren 30. Van de 80 plaatjes bezit ik er 3 (met treinen erop). De plaatjes konden in een album worden geplakt.
  • Landmarks in railway progress – W.A.& A. Churchman. 1931 (repro 1994) (50 plaatjes).
  • Empire Railways – W.A.& A. Churchman. 1931 (50 plaatjes). Dit is de duurste Engelse serie in mijn verzameling: 40 pond in 2017.
  • Schienenwunder – Garbáty (Berlin). 1934 (300 plaatjes in album).
  • Railway engines – Godfrey Phillips Cigarettes. 1934 (25 plaatjes, repro?).
  • Speed. Land, Sea & Air. – State Express Cigarettes (Ardath). 1935 (50 plaatjes).
  • Railway engines (pdf) – Wills's Cigarettes. 1936 (50 plaatjes in album).
  • Modern railways – Ogden's. 1936 (repro 1997) (50 plaatjes).
  • Modern Inventions – Rothman's Ltd. Pall Mall. 1936 (50 plaatjes).
  • This mechanized age – Godfrey Phillips, New Zealand (twee series van 50 plaatjes uit 1936 resp. 1937).
  • Trains of the world – Gallaher. 1937 (48 plaatjes).
  • Wonderful railway travel – W.A.& A. Churchman. 1937 (50 plaatjes).
  • Speed – Wills's Cigarettes. 1938 (50 plaatjes).
  • Railway equipment – Wills's Cigarettes. 1938 (50 plaatjes). Ik bezit ook een serie in het bijpassende insteekalbum.
  • British railways – Senior Service Cigarettes. 1938 (48 plaatjes).
  • British locomotives – The British Automatic Company (kaartjes uitgegeven door personenweegschalen op stations). 1948 (24 plaatjes, ik mis #22).
  • British railway locomotives – Turf Cigarettes. 1952 (50 plaatjes).
  • Historisch overzicht van de locomotief – Jacques Superchocolade (België). 1952 (144 plaatjes in album).
  • Croydon vliegtuigserie – Vliegtuigplaatjes, uitgegeven in 1953/54/55 door Crescent Cigarette Company, Eindhoven. 192 plaatjes in drie albums.
  • Albert Heijn's panorama van techniek, verkeer en industrie – Albert Heijn. 1953 (150 plaatjes in een album).
  • De kilometerkampioen – AJP-pudding, Hooimeijer-beschuit en VS-pepermunt. 1954 (120 plaatjes in een boek).
  • World locomotives – Mornflake Oats. 1956 (25 plaatjes). Dezelfde plaatjes zijn ook uitgegeven door “Mills” Filtertips in 1959 en door Barratt in 1961.
  • Railways of the world – Cadet Sweets. 1956 (50 plaatjes).
  • 150 Years of locomotives – Robert R. Miranda Ltd. 1956 (50 plaatjes).
  • Trains of the world – Universal Automatics. 1958 (30 plaatjes, ik heb alleen #1 t/m 16).
  • Railway equipment – Barbers Tea. 1958 (24 plaatjes). (Er is een zeldzame 25e kaart met "Miss Barber")
  • Buses and trams – Jesk Confectionary. 1959 (25 plaatjes).
  • British locomotives – Glengettie Tea. 1959 (25 plaatjes).
  • Railway engines – Sonny Boy, Sweet Cigarettes. 1960 (50 plaatjes). Zwart-witfoto's van 46 Britse en 4 Franse loco­motieven en motorwagens.
  • British locomotives – Mills cigarettes. 1961 (25 plaatjes).
  • Train spotters – Lyons Maid. 1964 (50 plaatjes) (#1 t/m 25 gelijk aan Glengettie Tea uit 1959).
  • British railways – Hitchman's Dairies. 1964 (25 plaatjes). Deze serie is ook uitgegeven door Godfrey Phillips Tea.
  • History of the railways – Northern Co-operative Society. 1964 (1st series: 25 plaatjes) (2nd series: 25 plaatjes).
  • The story of the locomotive – Kellogg. 1963 (16 plaatjes), 1965 (series 2: 16 plaatjes).
  • Locomotieven van vroeger – Van Nelle. 1969. (30 plaatjes in album).
  • Trains of the world – Ringtons Limited. 1970 (25 plaatjes).
  • Trains of the world – Barratt & Co. 1970 (50 plaatjes).
  • Vintage & modern trains of the world – Joseph Bellamy & Sons. 1975 (25 plaatjes).
  • Golden age of steam – Doncella Cigars (John Player). 1976 (24 plaatjes). Er bestaat ook een album voor.
  • Nostalgia Minitiatures. Railway locomotives. – Prescott-Pickup Collectors' Miniatures. 1978 (50 plaatjes). Ik bezit deze plaatjes ook in een bijbehorend album (pdf).
  • Railway locomotives – Taddy & Co., "Clown Cigarettes". 1980 (26 plaatjes). Ook verspreid via "Myrtle Grove Cigarettes".
  • World of speed – W.D. & H.O. Wills, Imperial Tobacco. 1981 (36 plaatjes). Snelle treinen, schepen, vliegtuigen, auto's.
  • Preserved railway locomotives – Hobbypress Guides. 1983 (20 plaatjes)
  • History of Britain's railways – Tom Thumb. 1987 (30 plaatjes in album).
  • In search of steam – Castella Cigars. Stoomlocomotieven in verre landen, gefotografeerd door Colin Garratt. 1992 (30 plaatjes). Er bestaat ook een album voor.
  • Britain's steam railways – Castella Panatellas. Bewaard gebleven locomotieven, gefotografeerd door Colin Garratt. 1998 (30 plaatjes). Er bestaat ook een album voor.


Gezocht:
Trains – Rowntree Caramac (42 plaatjes uit 1976)
British Engines – Cassell (6 plaatjes)
Famous Locomotives – Lyons Maid (40 plaatjes uit 1964)
Scrapbook – Pendon Museum (27 plaatjes met modeltreinen uit 1978)


Verkeersmiddelen voorheen en thans

Verkeersmiddelen voorheen en thans. Uitgegeven door Philips Reclamehandel en verspreid via diverse winkeliers. Jaren 30. Van de 80 plaatjes bezit ik er slechts drie (met treinen erop). De plaatjes konden in een album worden geplakt.

These broad gauge centre driving wheels which were used by the Great Western Railway, date from the year 1875. Although they seem exceptionaly large as compared with present day driving wheels they are not the largest yet constructed, for locomotive purposes, the largest locomotive driving wheels in the world being claimed for those of the "Cornwall" built to the design of the late Francis Trevithick in 1847, which were 8 ft. 6 in. in diameter. Deze wielen zijn nu te zien in het National Railway Museum in York. The Railway Centenary, Sunripe Cigarettes, 1925, #50

Duke of York, Railway Centenary 1925

In 1925 werd herdacht dat een eeuw eerder de eerste treinen reden tussen Stockton en Darlington. De tentoonstelling werd geopend door de hertog van York. Deze titel wordt al eeuwenlang gegeven aan de tweede zoon van de Britse koning of koningin. In dit geval was dat prins Albert, die in 1936 zijn broer Edward III moest opvolgen. Prins Albert werd toen koning George VI, die we kunnen kennen van zijn stottertherapie in de film "The King's Speech". The Railway Centenary, Sunripe Cigarettes, 1925, #1

The Flying Hamburger, German State Railways

The Flying Hamburger, Germany's first railcar, made its apperance in May, 1933, and on its maiden journey from Berlin to Hamburg attained a maximum speed of 100 m.p.h. It is driven by a diesel-electric engine, and during the first two years it carried 100.000 passengers over more than 200.000 miles. Since its introduction the Company has put into service several more diesel-electric railcars with improved streamlining and an extra six feet in length; these have accomodation for eighty-one passengers, and include The Flying Cologner, which runs between Berlin and Cologne. Trains of the World, Callaher Ltd., 1937, #46

Diesel Train, Netherlands Railways

This train is equipped with a diesel-electric engine supplied by the makers of the engine for The Flying Hamburger, of the German State Railways. The Netherlands Railways ordered forty trains with these engines, and on May 15th, 1934, the first express services were instituted. Unexpected difficulties arose however, and the trains were temporarily withdrawn, but after further experiments and trials they were found to be more satisfactory and put into service again. The Company operates nearly 2,000 miles of 4-ft. 8½-ins. gauge track, including 150 miles of electric railway. Trains of the World, Callaher Ltd., 1937, #18

The Streamliner

"The Streamliner" van Union Pacific. Plaatje uit de serie Trains of the World, 1937. Duitsland had de Fliegende Hamburger, Nederland had nieuwe Diesels, dus in Amerika konden ze niet achterblijven. In 1934 nam Union Pacific Railroad als eerste in de VS een gestroomlijnd treinstel in gebruik. Lees hier meer over.

Modern Nederlands materieel

Verzamelplaatjes uit de jaren 70. Van boven naar beneden treinstel 501, twee keer een TEE-treinstel, en een Hondekop. Duidelijk is te zien dat niet altijd de beste tekenaars werden ingeschakeld. Uitgegeven door Ringtons Limited (#34), Barratt & Co. (#14), Joseph Bellamy & Sons (#21 en #10).

LB&SCR "Gladstone"

Stroudley's "Gladstone", 1882. William Stroudley, who was superintendent of the locomotive department of the London, Brighton & South Coast Railway, designed the Gladstone 0-4-2 class of express locomotives in 1882 for working the important expresses on the Brighton line, and very successful it proved. An innovation was the four 6 ft. 6 in. diam. wheels coupled in front, with the small trailing wheels under the firebox. Thirty locomotives of this class were built, the boiler pressure of 140 lb. per sq. in. on the early engines beining increased to 150 lb. on those built after 1889. In 1927 Gladstone (the first of the class) was put on exhibition at York Railway Museum. Plaatje nummer 6 (serie 1) uit "The story of the Locomotive" van Kellogg Company, uitgegeven in 1963. Er zijn 36 van deze locs gebouwd, niet 30.

LMS Diesel Train

Diesel traction (see No. 41 of this series) reaches its latest stage in this L.M.S. train which is to be used for an experimental service between Oxford and Cambridge. The "Scarlet Pimpernel" has a speed of 80 m.p.h. and the photograph shows the striking appearance of the aluminium and red coachwork. Comfort and safety have received special consideration and this train has air-operated doors controlled by the guard, draughtless ventilation, and is insulated against noise. Photo courtesy L.M.S. Railway. Plaatje No. 12 van Senior Service Cigarettes, 1938. Meer over de eerste Britse dieseltreinstellen.

AA20: Stalins locomotief

In de Sovjet-Unie is in 1934 een enorme loc met as­opstelling 2'G2' gebouwd. De bijnaam was Stalins locomotief. Railway Engines, Wills's Cigarettes, 1936, plaatje #28.

Andere plaatjes

In mijn collectie curiosa bevinden zich nog meer plaatjes en albums, uit allerlei landen.

Englische, Deutsche und Schweizerische Dampflokomotiven. Max Baumann. Gloria-Verlag, Spreitenbach, Schweiz, 1969.

Auf den Spuren des Feuerrosses. Max Baumann. Gloria-Verlag, Spreitenbach, Schweiz, 1972.

Boeken waarin je de gekleurde plaatjes moest plakken die bij allerlei kruidenierwaren cadeau werden gedaan. Er zijn boeken over diverse onderwerpen verschenen.

  

Auto's. Album de cromos. Uitgeverij Nooitgedacht, Hilversum, 1971.

Treinen. Album de cromos. Uitgeverij Nooitgedacht, Hilversum, 1971.

Schepen. Album de cromos. Uitgeverij Nooitgedacht, Hilversum, 1971.

Treinen. Uitgeverij Stappaerts, Wilrijk, 1978. Vrijwel dezelfde inhoud als de uitgave van Nooitgedacht.

Albums met teksten, waarin je de 32 meegeleverde plaatjes zelf moest inplakken.

Historisch overzicht van de locomotief. Jacques Superchocolade, 1952. Album met 144 plaatjes van locomotieven. Voornamelijk Belgisch materieel. Franse en Nederlandse tekst. Via Marktplaats gekocht voor 10 euro.

Op het omslag een Belgische stoomloc Type 5.

Bekijk het hele album (pdf)

L'histoire des chemins de fer. Een plakplaatjesalbum uitgegeven door het tijdschrift "La Vie du Rail", circa 1973. Op de voorpagina de eerste experimentele TGV.

Voorbeeld van een plaatje: de Spaanse 1200.

Schienenwunder. Ein wahres Märchen aus der Wunderwelt des Schienenstranges, von Luxuszügen, Schienenzepp's und Torpedobussen.

Album uit 1934 met 300 plaatjes en korte bijschriften. Dit album heb ik voor 15 euro via internet gekocht bij een Duits antiquariaat.

Spoorwegwonderen der wereld. Deventer Koek- en Suikerwerkfabriek. 1930. Album waarin 76 plaatjes moesten worden geplakt.

Ook verschenen in de vorm van vier wandkaarten met dezelfde 76 plakplaatjes.

Croydon vliegtuigserie. Vliegtuigplaatjes, uitgegeven in 1953/54/55 door Crescent Cigarette Company, Eindhoven. 192 plaatjes in drie albums.

Albums uit mijn jeugdjaren, toen ik zelf niet mocht roken. Ik vermoed dat mijn vader hier een belangrijke bijdrage aan heeft geleverd.

Zie ook plaatjesalbums.info/images/pdf/Crescent.pdf.

De Kilometerkampioen. Boek uit 1954 waarin 120 gekleurde plaatjes konden worden geplakt die je bij AJP-pudding, Hooimeijer-beschuit en VS-pepermunt kreeg. Tekst A.D. Hildebrand, illustraties Charles Burki en Jaap Pronk, met een voorwoord van Ir. F.Q. den Hollander. Jan de Koning, op de achtergrond gesteund door zijn pijprokende vader, neemt deel aan een wedstrijd waarin hij op één dag zoveel mogelijk kilometers per trein moet maken. Ik zal niet verklappen wie er wint...

In 1995 is een heruitgave verschenen, in een beperkte oplage, ten behoeve van NS Reizigers. Deze heruitgave, met plaatjes die je zelf kunt uitknippen en inplakken (wat ik natuurlijk niet doe), is niet in de handel verschenen.

Bekijk de tekeningen van Charles Burki uit 1954.

Albert Heijn's panorama van techniek, verkeer en industrie. Moderne techniek ten bate van de mensheid. Geïllustreerd met tekeningen en 150 gekleurde plaatjes. In 1953 uitgegeven door Albert Heijn, Zaandam.

Die 150 plaatjes kreeg je cadeau bij de boodschappen en moest je zelf inplakken. Dat heb ik niet zelf gedaan: ik heb dit leuke boek antiquarisch gekocht.

In 2018 gaf Albert Heijn ook weer een plaatjesboek uit, natuurlijk deze keer met stickers.

Lucifermerken VéGé. Serie van 60 plaatjes met NS-locs.

Locomotieven van vroeger. Van Nelle-album uit 1969, waar je zelf 30 plaatjes in moest plakken.
Uit dezelfde periode: het boekje Locomotieven van Venz.


De toekomst van het verzamelen

Plakplaatjes - tegenwoordig stickers - bestaan nog steeds, maar nieuwe plaatjes met spoormotieven zijn zeldzaam. In 2018 gaf Albert Heyn 160 'techplaatjes' uit. Op slechts één daarvan staat een soort trein: de vacuümtrein, ofwel Hyperloop.

‘Kruip jij in die buis, dan pomp ik de lucht eruit.’ –‘Ja, goed idee!’

Boeken

An Album of Cigarette Cards. Travel & Transport. Make your own album. 200 colour cards to cut out and paste in with hints on collecting. Harriet Bridgeman & Lettice Buxton. David & Charles. ISBN 0715380478. 1981.

Met een inleiding over de geschiedenis van de cigarette cards en een hoofdstuk over plaatjes met de thema's reizen en vervoer. De rest van het boek bestaat uit bladzijden waarop je zelf 200 reproducties van sigarettenplaatjes kunt plakken. Daardoor ontstaat een album met de series Ships of all Ages (Nicolas Sarony & Co), Riders of the World (W.D. & H.O. Wills), Railway Engines (Imperial Tobacco Company of Canada), Modes of Convey­ance and Marvels of Motion (Ogden's). Van de serie Railway Engines bezit ik de originele versie van Wills's Cigarettes uit 1924.

Ik bezit ook Cigarette Cards and How To Collect Them door I.O. Evens, 1937. De link naar dit e-book kan ik niet met je delen maar staat hier voor mijn eigen gemak.


Zie ook:

Internet:


vorige       start       omhoog