Buitenlandse royalty

♛ Van onze royalty-redactie.

Over buitenlandse koningshuizen en hun treinen. Klik hier voor Nederlandse royalty.

Royal Class in het Spoorwegmuseum (2010)

Het Spoorweg­museum is in 2005 na een grondige verbouwing heropend en vierde dit eerste lustrum in 2010 met Royal Class, vorstelijk reizen. Voor het eerst in de geschiedenis waren koninklijke rijtuigen uit heel Europa in één tentoon­stelling te zien. Na een vorstelijke ontvangst in de koninklijke wachtkamer van het museum werden de bezoekers over een rode loper langs de tentoonstelling geleid. Acteurs namen de bezoekers mee langs de geschiedenis van vorstelijke dynastieën en vertelden de verhalen van hun vele treinreizen.

Musea uit heel Europa hadden hun topstukken uitgeleend aan Het Spoorweg­museum. Bezoekers konden de rijtuigen zien van de Engelse koningin Adelaide (1842), de Portugese koningin Maria Pia (uit 1858, de complete trein), een paneel van de hoftrein van keizerin Elizabeth (beter bekend als Sissi, 1858), de meubels van de koninklijke trein van de Beierse koning Ludwig II (rond 1860), het interieur van het tsarenrijtuig van tsaren Alexander II (1870), de rijtuigen van koning Christiaan IX van Denemarken (1871), de Engelse koning Edward VII (1902), aartshertog Franz Ferdinand van Oostenrijk-Hongarije (1910), koning Albert I van België (1912), de Zweedse koning Carl Gustav (1930) en koning Boris van Bulgarije (1938).

Meer over de tentoonstelling Royal Class.

Brussel-Noord, jaren 90. De locomotief van de trein van Leopold II, Koning der Belgen van 1865-1909 en persoonlijk eigenaar van de kolonie Congo van 1885-1908. Dankzij de rubberwinning wist deze Leopold zich zeer te verrijken. In die periode zijn miljoenen Congolezen om het leven gekomen. Van dwangarbeiders die te weinig produceerden werden de handen afgehakt. Foto's Chris De Naeyer.

Biljet van 20 Belgische franc uit de jaren 60. Ik hield dit briefje over na mijn eerste bezoek aan België en had het netjes bewaard voor een volgende keer. Maar toen bleek het opeens niet meer geldig. Daar was ik wel even pissig over, want voor dat geld (een kleine anderhalve gulden) kon je in die tijd nog best wat kopen. Maar goed. Op de voorkant staat de jonge Boudewijn, koning der Belgen van 1951 tot 1993. Op de achterkant hét symbool van België: het Atomium.

Koninklijk staatsbezoek aan Utrecht Centraal (2016)

De gemeente Utrecht, NS, ProRail en de Belgische bouwgroep BESIX zijn zeer vereerd met het bezoek van Hare Majesteit Koningin Mathilde van België en Hare Majesteit Koningin Máximá aan station Utrecht Centraal, op woensdag 30 november 2016 in het kader van het Belgische staatsbezoek aan Nederland. De koninginnen komen aan per trein, waarna zij de nieuwe stationshal en het Stadskantoor van de gemeente Utrecht bezoeken. Het bezoek van beide koninginnen is een feestelijke aanloop naar de officiële opening van Utrecht Centraal op 7 december. (persbericht ProRail, 16-11-2016)

Máxima & Mathilde bezoeken Utrecht Centraal, 30 november 2016. De twee koninginnen arriveren per koninklijke trein uit Amsterdam en lopen een rondje door de stationshal. De bedoeling was dat Mathilde later op de dag per trein naar Eindhoven zou gaan, maar dat deed ze met de auto. De koninklijke trein heeft deze dag dus maar een half uur dienstgedaan.

Baarn, 14 juni 2008. Tijdens het "grootste staatsbezoek aller tijden" brachten een stuk of zestig koninklijke hoogheden een bezoek aan het Spoorweg­museum, aan Baarn en aan Soestdijk. De genodigden met hun gevolg arriveerden per Blokkendoostrein. Ik had mijn grootste fototoestel omgehangen en kon daarmee ongestoord het persvak op het perron bereiken. Ik wilde daarna achter de stoet aanlopen om de koninklijke wachtkamer even te kunnen bekijken, maar dat is helaas niet gelukt, zelfs niet toen ik zei dat ik namens een zeer belangrijke website foto's wilde maken. Maar als royalty-aanhanger pur sang was ik al lang blij met de foto's die ik op het perron heb kunnen maken. Het topstuk was Elizabeth I, die mij met haar blik dwong haar te portretteren. Een gevaarlijke vrouw, met rood haar en een bleke huid. Hoe erotisch had u het gehad willen hebben?

Windsor Castle, 2004. De locomotief die de trein van koningin Victoria (een volle nicht van Leopold II) trok. Dat wil zeggen: het is geen echte locomotief maar een replica die in 1982 is gebouwd ten behoeve van een door British Rail en Madame Tussauds georganiseerde tentoonstelling. Aan het eind van de jaren 90 werd de tentoonstelling gesloten. Bijna alle stukken verdwenen, op locomotief "The Queen" na. Deze staat nu bij de ingang van een restaurant. De tender, het enige originele onderdeel van de nagebouwde koninklijke trein, is gesloopt. Foto's Rinus de Boer.

National Railway Museum, 24 juni 2008. Loc 214 Gladstone, opgetuigd met de Royal Coat of Arms. In het midden het motto van de Order of the Garter (Orde van de Kouseband): Honi soit qui mal y pense (schande over diegene die er kwaad van denkt).

National Railway Museum, 24 juni 2008. Een kijkje in de trein van Queen Victoria.

National Railway Museum, 24 juni 2008. Stanier Black Five nummer 5000. De loc staat in het deel van het museum dat is gewijd aan koninklijke treinen en draagt ook de headcode die bij dit soort treinen hoort: vier koplampen. Een dergelijk eenvoudig werkpaard zal echter nooit de eer hebben gehad om een koninklijke trein te trekken.

Silver Jubilee

Op 27 september 1935 reed voor het eerst de Silver Jubilee, ontworpen door Sir Nigel Gresley. De trein was vernoemd naar het zilveren jubileum van koning George V in dat jaar.

De gestroomlijnde locomotieven (class A4 Pacific) en bijpassende rijtuigen waren grotendeels zilvergrijs geschilderd. Hiermee werd door de LNER een snelle dienst onderhouden tussen Londen en Schotland. De concurrerende maatschappij was de LMS, die via de westkust reed. Dit waren de jaren van de snelheidsrecords in Engeland. De LNER en de LMS boden tegen elkaar op, totdat er bijna een ongeluk gebeurde met een LMS-trein die te laat begon met remmen.

In 1925 werd herdacht dat een eeuw eerder de eerste treinen reden tussen Stockton en Darlington. De tentoonstelling werd geopend door de hertog van York. Deze titel wordt al eeuwenlang gegeven aan de tweede zoon van de Britse koning of koningin. In dit geval was dat prins Albert, die in 1936 zijn broer Edward III moest opvolgen. Prins Albert werd toen koning George VI, die we kunnen kennen van zijn stottertherapie in de film "The King's Speech". Hij stierf in 1952 en werd toen opgevolgd door zijn dochter, die als Elisabeth II zou regeren tot september 2022. Sunripe Cigarettes, 1925 (plaatje #1)

Op 12 mei 2015 is een oud station - het Old Royal Station in Ballater - door brand verwoest. Het gebouw had een koninklijke wachtkamer die werd gebruikt door koningin Victoria wanneer ze haar optrekje Balmoral Castle bezocht. Het station was tegenwoordig in gebruik als museum. Daar was onder andere een replica te zien van een konink­lijk rijtuig. Dit kon door de brandweer worden gered. Het originele rijtuig bestaat overigens ook nog: dat staat in het Spoorweg­museum in York. www.bbc.com/...

Royal Trains

Palaces on Wheels. Royal Carriages at the National Railway Museum. Door David Jenkinson en Gwen Townend. ISBN 0112903665. In 1981 verschenen uitgave van het National Railway Museum in York, waar meer dan een dozijn koninklijke rijtuigen zijn ondergebracht. Het oudste exemplaar is het in 1842 gebouwde rijtuig van koningin Adelaide. Dat rijtuig, drie koetscabines op een drieassig onderstel, deed dienst tot 1849 en werd toen zorgvuldig opgeborgen.

De opvolgster van Adelaide, koningin Victoria, reisde ook vaak per trein. Zij had de beschikking over twee luxe drieassige salonrijtuigen, die door middel van een vouwbalg met elkaar waren verbonden. Dat was een handige uitvinding, maar de koningin vertrouwde het toch niet helemaal: voordat ze naar het andere rijtuig liep, moest de trein eerst tot stilstand worden gebracht. In 1900, na meer dan 30 jaar dienst, waren de rijtuigen aan vervanging toe, maar Victoria wilde geen afstand doen van haar twee saloons. Die werden toen samengevoegd op een nieuw gebouwd onderstel met drieassige draaistellen. De spoorwegmaatschappij bracht tevens elektrische verlichting aan, maar hare majesteit was daar niet van gecharmeerd: behalve de elektrische lampen werden daarom ook weer olielampen en kaarsverlichting aangebracht.

Victoria werd opgevolgd door koning Edward VII en koningin Alexandra. De verschillende spoorweg­maatschappijen wilden niet voor elkaar onderdoen, en stelden alle diverse koninklijke rijtuigen beschikbaar, tot complete treinen aan toe. Voor een reis van Londen naar het noorden konden de koning en koningin kiezen: een trein van de LMS voor een reis langs de oostkust of een trein van de LNWR voor een reis langs de westkust.

Pas in 1941, onder de regering van koning George VI en koningin Elizabeth, kwam aan deze overdaad een einde. Er werden toen twee nieuwe salonrijtuigen gebouwd, ontworpen door William Stanier, die tijdens de oorlogsjaren van een bepantsering waren voorzien. Sinds 1977 staan ook deze rijtuigen in het museum. Koningin Elizabeth II kreeg een nieuwe trein tot haar beschikking.

Royal Trains of the British Isles. A Railway Magazin Publication, 1974.

Artist's impression of a possible Royal Train of the future using British Railways standard High Speed Train equipment with Mk III coaches.

Royal Trains. Door Patrick Kingston. Uitg. David & Charles Inc., 1985. ISBN 0715385941. Uitvoerige geschiedgeschrijving van de treinen waarin het Britse koningshuis zich sinds 1840 heeft laten vervoeren, met reisverslagen en anekdotes. Zo zien we kroonprins Charles verschillende keren glunderend op een voetplaat staan, waaronder die van een miniatuurloc van de Romney, Hythe & Dymchurch Railway. Ook enkele per trein afgelegde staatsbezoeken aan de landen van het Britse Gemenebest (Commonwealth) passeren de revue.

Frankrijk

Franse presidenten zijn in feite gekozen koningen. Daarom horen ook deze treinen thuis in dit thema.

Mulhouse, Cité du Train, 10 juli 2007. De Franse presidentiële trein, getrokken door stoom­locomotief 231H 8. Het rijtuig (PR2) is in 1954 gebouwd op basis van een oud rijtuig, in opdracht van president Charles de Gaulle. Het rijtuig was gepantserd en er stond een bed in dat lang genoeg was voor de president, hoewel hij er waarschijnlijk nooit in heeft geslapen. Het verder eenvoudig ingerichte rijtuig heeft tot 1983 dienst­gedaan.

Spoorweg­museum Utrecht, 22 april 2010. De trein van koningin Maria Pia uit Portugal. Breedspoorloc CFS No 1 “D. Luiz” (gebouwd door Beyer Peacock in 1862), salonrijtuig en prinsenrijtuig.

Museu Imperial de Petrópolis, 12 oktober 2012. Het museum is gewijd aan de periode 1822–1889, toen Brazilië een keizerrijk was. Loc 11 "Leopoldina" is vernoemd naar Dona Leopoldina Teresa Francisca Carolina Micaela Gabriela Rafaela Gonzaga de Bragança e Bourbon, maar dat paste niet allemaal op de zijkant. Het locje deed dienst op de Trem do Corcovado, de tandradlijn van Rio de Janeiro naar dat enorme Christusbeeld. Foto Marta Hazevoet.

Tweedelig dieseltreinstel, in 1951 door Fiat gebouwd voor de Egyptische koning Farouk. Veel plezier heeft de man er niet van gehad, want in juli 1952 werd hij bij een staatsgreep afgezet. Egypte werd hierna een republiek, waar achtereenvolgens Nasser, Sadat en Mubarak de boel bij elkaar probeerden te houden. In februari 2011 werd Mubarak verdreven. De vraag die ons natuurlijk het meest bezighoudt is: wat is er met deze mooie koninklijke trein gebeurd?

Hua Hin, 4 december 2007. Koninklijke wachtkamer (de koning van Thailand heeft zijn zomerresidentie in Hua Hin). Foto Nicolette Valentijn.

Belgrado, 1 september 2013. Voor het station staat een van de drie locomotieven die waren gebouwd voor de 'Blauwe Trein' van maarschalk Tito. Dit is loc JŽ 11-022, de andere waren 11-015 en 11-023. Deze locs zijn in 1947 gebouwd door MÁVAG in Budapest; ze komen overeen met de serie 424 van de MÁV. In 1958 werden de stoomlocs vervangen door drie diesellocs: de Duitse V300, bij de JŽ genummerd in de serie D 66, later 761. Josip Broz Tito (1892-1980) was de communistische dictator van Joegslavië die er slaagde om de verschillende bevolkingsgroepen met elkaar samen te laten leven. Na zijn overlijden kwam hier de klad in, wat uiteindelijk leidde tot burgeroorlog en het uiteenvallen van Joegoslavië. De rijtuigen van de presidentiële trein worden tegenwoordig gebruikt voor toeristische ritten. Foto's Arie Bouman.

Op 1 maart 1934 bezocht koning Boris van Bulgarije de Schwartzkopff-fabriek in Wildau. Hij werd in de fabriek rondgeleid door de directeuren Dr. von Klemperer en Doeppner. Daarna stapte hij op een zojuist gereed gekomen sneltreinloc Baureihe 03 waar hij een aantal ritten mee maakte over de testbaan van de fabriek. Van koning Boris is bekend dat hij in zijn eigen land regelmatig als machinist de Oriënt Express bestuurde. Foto's uit "100 Jahre Deutsche Eisenbahnen, 83 Jahre Schwartzkopff", in 1935 uitgegeven door de Berliner Maschinenbau-Actien-Gesellschaft vormals L. Schwartzkopff.

Op 9 juli 2009 raakte ik verzeild in een tentoonstelling van Russische kunstschatten. Terwijl ik daar rondliep had ik de hele tijd het deuntje van het tv-programma "Tussen kunst & kitsch" in mijn hoofd. Peperdure prullaria, door de Russische tsarenfamilie verzameld ten koste van uitgemergelde lijfeigenen. De tsaren dachten dat ze afstamden van de Romeinse keizers (tsaar = ceasar) en droegen daarom de familienaam Romanov. Ook onze eigen Oranjes hebben bloedbanden met deze familie. Overigens wist Lenin in 1918 wel raad met de Romanovjes. In Sint Petersburg (dat een hele tijd Leningrad heeft geheten) is een enorme hoeveelheid keizerlijke kunst te zien in de Hermitage. Een klein deel daarvan kon ook in Amsterdam worden bekeken. De belangstelling was zeer groot - het komt voor dat men aan crowd control moet doen - maar ik kon met een aantal collega's van een van de sponsors de boel op een avond rustig bekijken. Maar wat vervelend nu weer: fotograferen niet toegestaan. Dat moest ik dus stiekem doen. Helaas was er niets te vinden over de Russische spoorwegen. De eerste spoorlijn was kaarsrecht, omdat de tsaar een lineaal had gebruikt om de route op een kaart aan te geven. De ingeniers die de lijn moesten aanleggen haalden het niet in hun hoofd om tegen de tsaar te zeggen dat het bij sommige obstakels handig kon zijn om daar met een boog omheen te gaan.

Verkehrsmuseum Nürnberg, 16 augustus 2005. Twee rijtuigen van de trein van koning Ludwig II van Beieren. Deze trein heeft dienst­gedaan vanaf circa 1860 tot het eind van de monarchie in 1918. In München stond de trein permanent onder stoom, om direct te kunnen vertrekken als de koninklijke hoogheid dat wilde.

Wenen, 29/30 augustus 2012. Toen we in Wenen waren zijn we natuurlijk in Schloß Schönbrunn geweest, het paleis van keizerin Sissi. Zelfs het nabijgelegen metrostation doet zijn best om allure uit te stralen. Als je vanaf dat station de andere kant op loopt, kom je terecht bij het Technisches Museum Wien.

Doorn, 9 augustus 2011. Bij de kassa: "U wilt mee met een rondleiding?" "Dat hoeft niet hoor, wij kijken zelf wel rond." "Dat kan niet: u kunt alleen met een rondleiding mee."

Huis Doorn is van 1920 tot 1941 bewoond geweest door de Duitse keizer Wilhelm II. Die moest in 1918 zijn land verlaten na de door Duitsland verloren Eerste Wereld­oorlog. Na een kort verblijf in België kwam hij asiel vragen in Nederland. Zijn trein moest anderhalve dag wachten in Eijsden, totdat koningin Wilhelmina hem toestemming gaf Nederland binnen te komen. Die wilde verder niets met hem te maken hebben, want als staatshoofd ontvlucht je je land niet. Wilhelmina wist toen natuurlijk nog niet dat ze dat twintig jaar later zelf ook zou doen.

De keizer hield zich in Doorn voornamelijk bezig met het omzagen van bomen en het maken van plannen om terug te keren naar Duitsland. Dat is er niet van gekomen; in 1941 stierf hij en werd hij bijgezet in een klein mausoleum op het terrein van Huis Doorn. Dat huis, en de grote tuinen eromheen, zijn voor het publiek toegankelijk. Het is geen museum; het huis is bewaard gebleven zoals het er in 1941 uitzag. Van de nok tot de kelder is het volgestouwd met kunst en kitsch, die de keizer met trein­ladingen vol had laten overkomen uit zijn paleizen.

Hoewel Wilhelmina niets met Wilhelm te maken wilde hebben, had ze hem wel een cadeau bezorgd: een schemerlamp op een grote Delfts blauwe vaas. Na de oorlog heeft ze nog geprobeerd of ze die vaas terug kon krijgen, want de familie is erg op de penning, maar het ding staat nog steeds in de slaapkamer van Wilhelm. Lees ook het verhaal over het koninklijk tapijt.

Regierungszüge. Salonwagen, Kaiserbahnhöfe und Staatsfahrten in Deutschland 1889-1989. Peter Bock, Alfred Gottwaldt. GeraMond Verlag, 2006. ISBN 3765470707. Op het omslag keizer Wilhelm II in praaluniform en bonds­kanselier Adenauer die in de trein Die Zeit leest.

Zie ook:

• Nederlandse royalty
• Tentoonstelling Royal Class (2010)

Internet:

• www.huisdoorn.nl
• www.museuimperial.gov.br

vorige       start       omhoog