Putdeksels

Ik las ooit een interview met een fabrikant van putdeksels, Jan Vas van TBS. Hij zei: "ons product is alleen bekend bij mensen die met gebogen hoofd door het leven gaan". Daarna ben ik er eens op gaan letten.

Inmiddels heb ik een grote collectie aangelegd. Niet van putdeksels, maar van foto's van putdeksels. Hieronder een greep die nog wel zal uitdijen. Ik krijg ook weleens foto's van buitenlandse putdeksels toegestuurd. Daar moet ik ook een keer een project van maken.

Bunnik, 9 februari 2009. We beginnen onze rondleiding natuurlijk bij de put voor ons huis. Wij wonen aan het eind van een doodlopende weg, dus deze put is helemaal voor onszelf. Als riooljournalist wil ik niet opvallen, vandaar dit dertien-in-een-dozijn-putdeksel van TBS uit Soest.

Bunnik, 14 februari 2009. Vierkant putdeksel van Hamers, Alkmaar. Dit is een oud exemplaar, want losse vierkante putdeksels zijn tegenwoordig zeldzaam. Deze hebben als bezwaar dat ze, als je ze een beetje scheefhoudt, in de put kunnen vallen. Probeer zo'n zwaar deksel er dan maar weer eens uit te krijgen, om het maar niet te hebben over het gevaar dat het deksel valt op iemand die in het riool bezig is. Een rond deksel kan nooit door de putopening vallen.

Utrecht Overvecht, 4 november 2004. Putdeksel in perronplaat. "Technisch Bureau voor gietijzer producten Soest" (TBS).

Utrecht Overvecht, 4 november 2004. Brandput (witgeschilderd) in perron van Nering-Bögel, Weert.

Hilversum, Lapersveld, 3 december 2004. Oud en versleten putdeksel gemeente Hilversum.

Hilversum, Lapersveld, 3 december 2004. Putdeksel van Vulcanus, Doetinchem.

Huizen, Havenstraat, december 2009. Mogelijk zijn de sleuven aangebracht om te voorkomen dat het deksel wordt losgeduwd als de afvoer helemaal vol zit. Foto Rienk Nauta.

Utrecht (binnenstad), 3 december 2004. Putdeksel TBS, vuil water. Oorspronkelijk was men allang blij met één riool, maar later is men ook dubbele rioolstelsels gaan aanleggen: een voor het smerige water dat door mensen wordt geproduceerd, en een voor de afvoer van het regenwater. Dat is wel duurder, maar het scheelt in de aanleg van waterzuiveringsinstallaties. Een gemengd stelsel heeft echter als belangrijk voordeel dat het regenwater de leidingen op z'n tijd spoelt. Van het aanleggen van gescheiden stelsels is men daarom weer afgestapt.

Utrecht (Zuilen), 24 januari 2009. Putdeksel TBS, regenwater.

Utrecht, 24 januari 2009. Putdeksel uit 1932 in de Amsterdamsestraatweg, in de stoep bij het Werkspoormuseum. Zeldzaam exemplaar. Sinds 1954 is Zuilen geen zelfstandige gemeente meer maar een wijk van de stad Utrecht.

Arnhem, augustus 2008. Putdeksel waterleidingbedrijf uit 1924. Foto Remco van Mourik.

Arnhem, 'Over het Lange Water', december 2010. Driehoekig putdeksel (Lovink Terborg). Foto Bas Jantzen.

Deventer putdeksel. Wie goed kijkt ziet de naam "Deventer" in de bovenste rij gaten en ook, als je het deksel omdraait, in de onderste rij. Zijn er misschien nog andere woorden verborgen? Bron: Holly Moors, www.moorsmagazine.com.

Middelburg, Damplein (?). Time is an empty bottle of wine. Herinnering aan een optreden van Willem Breuker in 1998. Foto Akbar Simonse, www.flickr.com/photos/akbar2/

Groningen, 3 februari 2011. In de binnenstad van Groningen liggen diverse van deze nieuwe putdeksels. Uiteraard met de Martinitoren erop. Opvallend is dat de klok op twaalf uur staat. In illustraties is het gebruikelijk om de wijzers op tien voor twee of tien over tien te zetten (de klok lijkt dan te glimlachen). Foto Jaap van Driel.

Leeuwarden, 3 februari 2011. Putdeksel uit 2002, ter herinnering aan de eerste Leeuwarder Courant uit 1752. Foto Simon Geltink.

Leeuwarden, 31 maart 2019. Putdeksel met de Oldenhove, de scheve toren van Leeuwarden. Foto Lex van Rootselaar.

Buitenland

Putdeksel met het wapen van de Stadt Wernigerode, 3 augustus 2004. De eerste foto die ik van een putdeksel maakte. Daarna ben ik er meer op gaan letten.

Boedapest. Foto Emile Albers.

Praag, 17 oktober 2011. Putdeksel met afbeelding van het hoofdstation Praha hlavní nádraží (Praha hl.n). Foto Kees Volkers.

Praag. Foto Emile Albers.

České Budějovice (Tsjechië). Foto Bertus Kers.

České Budějovice (Tsjechië). Foto Bertus Kers.

Český Krumlov (Tsjechië). Foto Bertus Kers.

Berlijn. Berliner Wasserbetrieb, gemaakt door Eisenhammer Dresden. Foto Bertus Kers.

Karlstad, 2009. Putdeksel in de vorm van een Zweeds muntstuk. Foto Martin van Doornik.

Lillehammer, zomer 1993. Putdeksel met het logo van de Olympische Winterspelen die in 1994 in Noorwegen werden gehouden. Foto F. Jantzen.

Bremen, 1991. Putdeksel in fietspad. Foto Martin van Doornik.

Oldenburg (Ostfriesland), 10 december 2009. Het paard is het Sachsenross uit het wapen van Niedersachsen. Foto Leonora Dijkstra.

Parijs, 2008. "Av Kléber" (eind 19e eeuw). Foto Remco van Mourik.

Parijs, Rue Vieille du Temple, 2008. "Noel Chadapaux à Paris". Foto Remco van Mourik.

Napier (oostkust Noordereiland, Nieuw-Zeeland), 2005. Napier is voor een groot deel in Art Déco-stijl gebouwd en zoveel mogelijk intact gelaten. Veel is in stijl, dus ook de putdeksels. Foto Bert Bolle.

Kawagoe (Japan), mei 2007. Kawagoe is een toeristenplaatsje in de provincie Saitama, bekend om de oude houten toren met klok. Bato (Japan), oktober 2009. Bato maakt tegenwoordig deel uit van de gemeente Nakagawa, maar de putdeksels heeft men nog niet aangepast. Foto's Peter van Vonderen.

Japanse putdeksels, in 2015 gefotografeerd door Monique Marijnissen. De putdeksels zijn van rechtsboven naar linksonder globaal bekeken: uit Tokyo (Ginkgo Biloba), uit Matsumoto (Temariballen), uit Shirakawago (werelderfgoedhuizen, bloemen), uit Koyosan, Nara (hertjes), Kyoto en Osaka.

Svendborg, 10 september 2011. Met enige regelmaat krijg ik putdeksels toegezonden. Gelukkig digitaal. Dit exemplaar ligt in Svendborg, een uit 1229 daterend stadje in Denemarken. De naam (Zwijnenburg) zou slaan op de grote hoeveelheid zwijnen die zich daar toen ophielden. Foto Jaap van Driel.

Kopenhagen, 8 september 2010. Putdeksel van Københavns Energi. Die levert niet alleen energie, maar verzorgt ook de afvoer (afløb) van water.

Willemstad (Curaçao), december 2009. Foto Simon Geltink.

Punta Cana (Dominicaanse Republiek), december 2011. Op het groen geschilderde putdeksel staat "H. Fiesta Bavaro". Bávaro is Spaans voor Beiers, fiesta is feest of festival. Het zal wel iets gezelligs betekenen. Foto Simon Geltink.

Alicante, 24 mei 2011. Putdeksel van de RENFE in het perron. Foto Niels de Ruijter.

Barcelona, 8 september 2012. Spaans putdeksel gefotografeerd door Rob van der Rest.

Gouden putdeksels

Over de relatie tussen koningshuis en riolering.

Enkhuizen, 19 augustus 2014. Putdeksel uit 2013 met gouden kroon en portretten van het koningspaar. Het goud is er al weer flink afgesleten.

Dit putdeksel is in 2013 beschikbaar gesteld aan alle 435 gemeenten in Nederland. De enige voorwaarde was dat het putdeksel moest komen op een plein binnen de gemeentegrenzen. De firma Aquafix Milieu uit Mijdrecht wilde de troonswisseling op 30 april 2013 vieren en besloot daarom aan iedere Nederlandse gemeente een ‘kronings­deksel’ te schenken. De putdeksels zijn gemaakt door de Waalse producent Fondatel-Lecomte. "Het riooldeksel heeft een levensduur van 30 à 50 jaar, dus de Nederlanders zullen de koningswissel nog lang heugen", aldus de fabrikant. Een deksel is ongeveer 100 euro waard en kan worden nabesteld. Per deksel gaat 5 euro naar de bouw van het Prinses Máxima Centrum in Utrecht.


Technische specificaties
Aquafix putafdekking met een dagmaat van Ø 520 mm, van gietijzer/beton met massief gietijzeren ‘kroningsdeksel’ voorzien van een SBR rubber voor een rammelvrije oplegging. Deksel geschikt voor verkeersklasse D. 400kN vlg. NEN-EN124. De putrand is in verschillende hoogten leverbaar, te weten 120 mm, 170 mm en 240 mm. www.aquafix.nl

Barneveld, 30 mei 2018 en Delfzijl, 22 juli 2020. Op diverse plaatsen liggen sinds 2013 gouden putdeksels met de afbeelding van de Nederlandse koning en koningin. Dit ter herinnering aan inhuldiging van Willem-Alexander op 30 april 2013. Op de meeste exemplaren is het "goud" (het handgeschilderde kroontje) inmiddels nagenoeg verdwenen. Deze foto's zijn gemaakt door Lex van Rootselaar, die in 2023 een boek hoopt te publiceren met alle kroningsdeksels en bijbehorende anekdotes. Lex heeft inmiddels al honderden foto's verzameld.

In de put

Deksel van de desk. In 1995 presenteerden Van Kooten en De Bie hun wekelijkse programma vanuit twee rioolputten.

Riooljournalist

"Behalve met treintjes heb je ook iets met putdeksels. Dat moet je toch eens uitleggen!" Aldus Henk Koster uit Hilversum.

Op zoek naar de oudste putdeksel van Utrecht

In februari 2017 organiseerde RTV Utrecht een speurtocht naar de oudste putdeksel van de provincie Utrecht.

Putdeksels zijn er in allerlei soorten en maten. Op veel exemplaren staat een tekst en soms ook de naam van de gemeente die ze gelegd heeft, vaak met een jaartal. Er zijn genoeg exemplaren te vinden uit de jaren veertig of vijftig. De oudste die verslaggever Marc van Rossum du Chattel in de stad Utrecht heeft gevonden komt uit 1939 en ligt onder de Dom bij Flora's Hof. In de Maliebaan werd hierna een deksel uit 1919 aangetroffen. www.rtvutrecht.nl


Zie ook:

Fabrikanten:


vorige       start       omhoog