E-locs NS 1500 (Class 77)

Ook aandacht voor de nichtjes van deze loc: Class 76 en LNER 6000 "Tommy".

NS Reihe 1500

BR 27001 "Ariadne" in depot Wath Loco. Van deze zesassige locomotieven (class 77) werden er in 1954 zeven gebouwd voor de dienst op de lijn Manchester-Sheffield/Wath. Het plan uit 1948 was om 27 locs te bouwen, maar inmiddels was besloten om geen spoorlijnen meer te elektrificeren met 1500 volt gelijkstroom. In 1968 werden de locs terzijde gesteld. In 1969 nam de NS ze over. Zes locs werden in dienst gesteld als serie 1500. De loc op deze foto werd NS 1505. Loc 27005 "Minerva" werd gebruikt als plukloc.

Tilburg, 26 oktober 1969. Vanaf het perron kunnen we een blik werpen op BR 27002 "Aurora", de latere 1506. De loc verkeert nog in de toestand zoals ze uit Engeland is overgekomen. De andere locs op deze foto zijn 255 en 2237.

Eindhoven, 30 juli 1970. Loc 1501 met een trein naar Duitsland. Dit is de vroegere BR 27003 "Diana". De loc heeft twee machinisten aan boord.

Rotterdam CS, 31 juli 1970. Loc 1501.

Loc 1501 in werkplaats Tilburg op 20 januari 1971, nog steeds zonder nummer op de neus. Tweede foto: loc 27002 wordt omgebouwd tot 1506.

Utrecht CS, 24 februari 1973. Loc 1225 en 1501 op een besneeuwd emplacement.

Utrecht CS, 28 april 1973. Loc 1502, de vroegere BR 27000 "Electra". Treinstel 187 komt uit de dieselloods tevoorschijn, om met een andere dieselvijf een NVBS-excursie te rijden.

Rotterdam, 14 juli 1973. Loc 1506 is binnengekomen met een trein uit Keulen. Dit is de vroegere BR 27002 "Aurora".

Dordrecht, 26 mei 1974. Loc 1505 heeft een trein met NVBS'ers uit Rotterdam hierheen gebracht. Loc 3737 zal de trein overnemen voor een rit over de Betuwelijn.

Venlo, 1981. Loc 1504 (ex-BR 27006 "Pandora") en Sik 253. Foto Bart Gerritsen.

Rotterdam CS, 22 januari 1984. Loc 1506 met trein D317 "Britannia Expres" van Hoek van Holland naar Innsbruck. Foto Rob van der Rest.

Woerden, 14 juni 1986. Loc 1505 met SSN 065 018 op weg naar Utrecht. Vanaf daar gaat de e-loc alleen verder.

De NS 1505 is de vroegere BR 27001 "Ariadne". Een maand na deze afscheidsrit ging de 1505 samen met de 1502 terug naar Engeland. In het Manchester Museum of Science and Industry is loc 1505 nu te zien in NS-uitvoering. De 1502 is teruggebracht in haar gedaante als BR 27000 "Electra" (zie foto verderop).

Rotterdam, 10 oktober 1987. Veel belangstelling voor loc 1501 tijdens een open dag bij NS.

Utrecht, 25 juni 1989. BR 27000 "Electra" (ex-NS 1502) bezoekt Nederland tijdens NS 150.

Utrecht, 23 juli 1989. BR 27000 "Electra" (ex-NS 1502) met loc 2501.

Hengelo, 2 oktober 1999. Tijdens een open dag was loc BR 27003 "Diana" te bezichtigen. Dit is loc 1501 van de gelijknamige werkgroep, teruggebracht in de zwarte gedaante waarin ze bij de British Railways rondreed.

Bilthoven, 20 juni 2003. Loc 1501 met een afscheidsrit voor een spoorwegmedewerker.

Vleuten, 1 juli 2004. Loc 1501 reed met een drietal SSN-rijtuigen een rondrit in verband met het afscheid van een Rotterdamse spoorvrouw. De trein reed vanaf Rotterdam via Breda, Tilburg, Den Bosch, Utrecht weer naar Rotterdam. De trein werd in Vleuten gekruist door de een keer per uur rijdende stoptrein Rotterdam-Utrecht. Wie maakt daar een foto vanuit het achterste rijtuig?

Hoek van Holland, 18 september 2004. Loc 1501 met botsneus. Foto Aad de Meij. Meer speciale constructies.

Alkmaar, 9 april 2005. Fabrieksplaat en naamplaat van loc 1501.

Rotterdam, 5 juni 2007. Loc 1501, ex-BR 27003 "Diana".

‘Diana’ definitief naar Spoorwegmuseum

Het Spoorwegmuseum voegt e-loc 1501 toe aan de collectie. De locomotief, door de voormalige Engelse eigenaren ‘Diana’ gedoopt, werd in 1986 van de sloop gered door een groep Haagse en Rotterdamse machinisten. Deze Werkgroep Loc 1501 heeft de locomotief nu definitief overgedragen aan het Spoorwegmuseum. De 1501 maakt de serie e-locs van het museum compleet en is daarmee een waardevolle aanvulling voor de museumcollectie. De 1501 heeft een plek gekregen in de museumhal.

Tweedehands

E-loc 1501 kwam in juli vorig jaar als bruikleen naar het museum vanwege het 50-jarig jubileum van de locomotief. Het eigendom is nu definitief overgedragen aan het Spoorwegmuseum. Hoofd Collecties Peter-Paul de Winter: ‘Het is een locomotief met een bijzonder verhaal, het is de enige tweedehandse locomotief van NS. Omdat het nieuwe ontwerp van de 1400-serie te duur was voor NS werd de ontwikkeling daarvan stopgezet. Toen eind zestiger jaren de behoefte aan locomotieven steeg vonden ze in Engeland een goedkoper alternatief. Het is voor ons de missing link in de locomotiefseries die we bewaard hebben. Bovendien is het de eerste locomotief die in de destijds nieuwe kleur­stelling geel en grijs op het spoor kwam.”

Historie

De NS was eind jaren 60 in het kader van Spoorslag ’70 naarstig op zoek naar nieuwe locomotieven. Het oog viel op de zeven betrekkelijk jonge locomotieven type EM2, die van 1954 tot oktober 1968 dienst deden in Engeland. Door het wegvallen van het reizigersvervoer waren ze daar niet meer nodig en dus overcompleet. Op 20 augustus 1969 maakte een delegatie van de NS een proefrit en op basis van de goede resultaten besloot NS de locomotieven over te nemen.

Revisie

De locomotieven kregen een grote revisie in Tilburg om ze geschikt te maken voor het Nederlandse spoor. Zo werd ATB ingebouwd en de in Engeland gebruikte vacuümrem vervangen door de gangbare luchtdrukrem. Tevens kregen ze andere stroomafnemers, de stuurstanden werden verplaatst van links naar rechts. Aangebracht werden ook elektrische treinverwarming, zandstrooiers, slipbeveiliging en andere front- en sluitseinen. De draaistellen werden versterkt en aangepast om de remblokken te kunnen plaatsen.

Serie 1500

In Nederland kregen de locomotieven, gebouwd in 1954, een nieuw nummer passend in de NS-nummerreeks (1500-serie) en een geel en grijze kleurstelling. De locomotieven werden hoofdzakelijk ingezet op het traject Den Haag – Venlo en voor de internationale trein van en naar Keulen. Ook waren de locomotieven onder meer te zien voor enkele inter­nationale treinen die vanuit Hoek van Holland reden. Met ingang van de zomerdienstregeling op 30 juni 1986 werden de locomotieven terzijde gesteld.

Er zijn drie 1500-en bewaard gebleven, waarvan twee bij musea in Engeland. De 1501 bleef in Nederland dankzij het initiatief van een groep Haagse en Rotterdamse machinisten die de ‘Werkgroep Loc 1501’ oprichtten om de loc te kunnen bewaren en te gebruiken voor speciale ritten. Omdat het steeds moeilijker en duurder werd ritten te organi­seren en de 1501 aan enkele dure reparatie- en revisiewerkzaamheden toe was, is de locomotief in 2007 buiten dienst gesteld. Op 1 juni 2021 is de locomotief formeel overgedragen aan het Spoorwegmuseum.

Persbericht Spoorwegmuseum, 18 juni 2021

NS Reihe 1500

Guy Depraetere

Manchmal unternimmt die Geschichte seltsame Wendungen. 1947 hatte die NS bei Metropolitan Vickers und Gorton Works eine Studie über den Bau einer sechsachsigen Elektrolok in Auftrag gegeben, diese aber wegen Geldmangel dann nicht bauen lassen. Die Ausarbeitungen landeten so vorerst in der Schublade. Als die British Railways 1953 für die “Woodhead Line” neben den 58 für Güterverkehr bestimmten Bo’Bo’-Loks der Reihe 26000 (Gattung EM 1) auch sieben Co’Co’-Loks für den Reiseverkehr der Reihe 27000 (Gattung EM 2) orderte, erinnerte man sich an die Pläne der NS-Maschine. Anfänglich waren sogar 27 Loks zum Bau vorgesehen worden, aber die aufkommende Elektrifizierung mit 25 kV 50 Hz und die damit verbundenen Vorteile, schienen dem 1500 volt-Gleichstrombetrieb nur noch eine kurze Zukunft voraussagen, so dass man die Stückzahl auf das notwendigste reduzierte. Zwischen 1954 und 1955 lieferten die obergenannten Hersteller die sieben Loks an den British Railways. Nach guter britischen Tradition wurden alle Loks getauft, wobei die EM 2 die Namen griechischen Göttinnen erhielten.

Trotz massiver Investitionen in den 1950ern musste die Woodheadline vor der konkurrierender Hoep Valley Line über Edale kapitulieren. An 7. Januar 1970 wurde der Personenverkehr eingestellt. Schon zuvor, im März 1968, hatte man für die 27000 keine Verwendung mehr und stellte sie zunächst in Bury ab. Keine den sieben Loks hatte dabei eine Million Laufkilometern erreicht, so dass schon kurz nach ihren Abstellung die NS Interesse für den Kauf dieser Loks zeigte, wobei nur sechs Loks betrieblich benötigt wurden und die siebte als Ersatzteilspender dienen sollte. 1969 wurden die Loks dann in die Niederlande überführt. So geschah es, dass eine Lok, die zwanzig Jahren zuvor von der niederländischen Eisenbahnen projektiert worden war, nun doch noch in ihr Bestimmungsland kam - nach zwei Jahrzehnten Betriebsdienst in den britischen Midlands!

Nach einer kompletten Revision im Werk Tilburg, wo die Loks den niederländischen Erfordernissen angepasst wurden (ATB, Einholmstromabnehmern Bauart AM 30 CB, neue Führerstände, Drückluftbremse statt Vakuumbremse, neuer Anstrich, usw.) wurde die erste Lok im Juni 1970 als 1501 bezeichnet an den NS übergeben. Die Umzeichnung erfolgte dabei in der Reihenfolge, wie die Loks das Werk Tilburg verließen. Auch die Taufnamen wurden nicht mehr an den Loks angebracht.

Mit einer Dauerleistung von 1932 kW, eine Dienstmasse von “nur” 102 Tonnen und eine Höchstgeschwindigkeit von 135 km/h waren sie besser für Reisezüge geeignet. Ihre Einsatzgebiet umfasste hauptsächlich die Strecken Den Haag - Venlo / Maastricht / Roosendaal.

Zwei Loks kehrten anschließend nach Großbritannien zurück: Die 1502 blieb unter ihrer alten Nummer 27000 als Denkmallok der EM 2 Society in Butterley erhalten, während die 1505 alias 27001 ins Museum for Science and Industry in Manchester gelangte. Als dritte Lok blieb die 1501 erhalten. 1986 wurde von Rotterdammer Lokführer die “Werkgroep 1501” gegründet, die die Lok in ihre Obhut übernahm. Anlässlich des zehnten Geburtstages lackierte man die 1501 am 28. September 1996 in das Ursprungsfarbschema als 27003. Nach einer weiteren kompletten Revision verließ sie das Werk Tilburg am 23. Mai 2000 dann wieder im NS-Anstrich verlassen.

Daten den BR Loks EM2 27000

Sehe auch: Niederländische Elektroloks

York, 24 juni 2008. Class 76 was het vierassige zusje van class 77. Vanaf 1960 werden 57 locs gebouwd, genummerd 26001-26057. Het nummer 26000 werd toegekend aan loc 6000 "Tommy", de in 1941 gebouwde voorloper van deze serie. De locs zijn later vernummerd in 76001-76057. Loc 26020 is als enige vertegenwoordiger van class 76 bewaard gebleven in het National Railway Museum.

De locs serie 1500 waren niet de eerste Engelse e-locs die in Nederland reden. Loc 6000 van de London and North Eastern Railway (LNER) was zelfs de allereerste e-loc die bij de NS reed. Deze vierassige loc (latere class 76) was te gast van 1947 tot 1952. Ze deed vooral dienst tussen Utrecht en Eindhoven. De loc was door Gresley ontworpen voor de 1500 volt-lijnen bij Manchester.

De loc werd door het spoorwegpersoneel "Tommy" genoemd, naar de bijnaam van de Engelse soldaten tijdens de oorlog. De Engelse bijnaam voor Duitsers was Jerry. De door de Duitsers uitgevonden benzineblikken werden daarom "jerry can" genoemd. Ook de tekenfilm­figuren Tom & Jerry hebben hun naam hieraan te danken.

Foto's: Spoorwegmuseum, 1 augustus 1970 en 22 oktober 2008.

Uit "Onze treinen en lokomotieven" (1977)

Van deze telefoonkaart, die ik in 1999 kocht van de club die de 1501 heeft gered, zijn er maar 500 gemaakt.

The Age of the Electric Train. Electric trains in Britain since 1883. Door J.C. Gillham. Uitg. Ian Allan, 1988. ISBN 0711013926. Veel zwart-witfoto's.

Met onder andere een hoofdstuk over de met 1500 volt gelijkspanning geëlectrificeerde spoorlijnen, volgens de standaard die in 1930 door een door de regering ingestelde commissie was vastgesteld. Deze commissie had ook gekeken naar de ervaringen die men in Frankrijk, Nederland en andere landen met dit systeem had opgedaan. Onder andere rond Manchester werd een netwerk volgens dit systeem geëlektrificeerd. Na de oorlog besloot men echter dat toekomstige elektrificaties met 25.000 volt wisselspanning zouden plaatsvinden. Het 1500-voltsysteem rond Manchester is inmiddels verdwenen. In 1969 werden zeven locomotieven door NS overgenomen: de serie 1500 (ex-BR 27000).

Brits Abroad. Door Ken Carr & David Maxey. Uitg. Visions International, 2009. ISBN 9780955826412.

Dit boek is gewijd aan Britse locomotieven die in het buitenland dienstdoen of hebben gedaan. Daaronder de EM2s (NS 1500) en Class 58 die we in Nederland hebben gezien. In dit boek staan ook een paar foto's van mij, helaas niet allemaal even fraai afgedrukt en bovendien met mijn naam verkeerd gespeld: Nico Split.

Elektrische lokomotieven in Nederland. Door Carel van Gestel e.a. Uitg. de Alk, Alkmaar, derde druk 1997. ISBN 9060139690. Overzicht van alle elektrische locomotieven die in Nederland dienst hebben gedaan of nog dienstdoen, inclusief die van buitenlandse maatschappijen. Ook het ontwerp van de nooit gebouwde serie 1400 komt aan de orde.

vorige       start       omhoog