Dieseltreinstellen DE 3 (plan U, Rode Duivel)

In de jaren 1960-1963 bouwde Werkspoor de dieseltreinstellen Plan U. Deze zijn onder de nummers 111 t/m 152 in dienst gekomen. Ze waren eerst rood ("Rode Duivels"), maar zijn later geel geschilderd. In 1972 werd begonnen de schuifdeuren te vervangen door zwenkdeuren. Alleen de schuifdeur in de bagageafdeling bleef behouden.

Een deel van de treinstellen is eind jaren 90 gereviseerd. Daarbij kregen ze onder andere een soort zwarte afzuigkap bovenop de motorwagen. Dit was de uitlaat voor het dieselaggregaat dat in de bagageruimte werd geplaatst. Deze ruimte was toen niet meer toegankelijk voor reizigers. Vijf treinstellen werden toen bovendien voorzien van ATB-NG en kregen daarbij nieuwe nummers: 191 (ex-137), 192 (ex-135), 193 (ex-122), 194 (ex-130) en 195 (ex-141).

De dieseldrieën sleten hun laatste dagen onder andere tussen Groningen en Zwolle. Eind 2003 zijn ze allemaal uit dienst gegaan. Enkele treinstellen zijn in 2006 naar het buitenland verkocht.Treinstel 114 is bewaard gebleven voor het Spoorwegmuseum. De treinstellen 113, 115 en 121 zijn overgedragen aan de HIJSM (Haarlem-IJmuidense Spoorweg Maatschappij). In februari 2009 zijn deze stellen vernield door vandalen. In 2011 heeft de HIJSM haar activiteiten beëindigd. Het materieel is overgedragen aan andere organisaties. Treinstel 113 is in november 2019 gesloopt.

Groningen, 27 juli 1967. Een onbekende Plan U.

Treinstel DE3 139 in Roermond, 25 juli 1968. Tweede foto: treinstel 147 in Nijmegen, 30 juli 1968.

Venray, 15 juni 1969. Treinstel 130. Tweede foto: Werkplaats Tilburg, 30 juni 1969. Sik rangeert met een DE3.

Dordrecht, 30 juni 1969. Stuurstandrijtuig en middenbak van treinstel 129. Op de derde foto het motorrijtuig van treinstel 144. Beide treinstellen beschikken nog over de oorspronkelijke schuifdeuren. Later zouden deze worden vervangen door zwenkdeuren zoals plan V die heeft. De dieseltreinstellen deden dienst op de westelijke tak van de Betuwelijn.

Hoorn, 27 juni 1970. Een anonieme Rode Duivel. Op het perron mijn fototas en tweede camera.

Zwolle, 3 augustus 1970. Treinstel 118 als trein naar Emmen.

Utrecht CS, 26 juli 1972. Treinstel 148, nog rood maar al wel voorzien van nieuwe zwenkdeuren. De oorspronkelijke schuifdeuren waren geen succes, vooral niet in combinatie met stuifsneeuw.

Amsterdam CS, 7 april 1973. Dieseltreinstel 134 naar Enkuizen; links treinstel 510.

Werkplaats Haarlem, 27 oktober 1973. Treinstellen 142 en 501. Het elektrische stel is duidelijk iets hoger dan het dieseltreinstel. Ook de koppelingen zitten op verschillende hoogte. Treinstel 501 had de eerste paar jaar overigens nog laaggeplaatste koppelingen.

Purmerend, 18 mei 1974. Treinstel 152 als trein 7630 op weg naar Amsterdam. De bovenleiding zal over ongeveer een week in gebruik worden genomen. Daarmee verdwijnen ook de DE3'en en DE5'en van deze lijn.

Venlo, 13 mei 1988. Treinstel 122 vertrekt richting Blerick, daarnaast Sik 253. De oude beveiliging zal niet lang meer in gebruik zijn.

Meppel, 4 augustus 2003. Treinstellen 192 en 194 resp. 191 rijden als stoptrein "onder de draad" tussen Groningen en Zwolle.

Bilthoven, 7 december 2003. Afscheidsrit met twee treinstellen plan U (195 en 125). De trein reed de volgende dienstregeling: Amf (sp 3) 10:23 - Utm 10:39 - Tl 11:05/11:06 - Ah (sp 3) 11:43/11:47 - Zp (sp 503) 12:08/12:09 - Go 12:30/12:33 - Hgl (sp 305) 12:45/13:03 - Odz (sp 502) 13:12/13:20 - Aml (sp 206) 13:41/13:47 - Vhp 14:02/14:15 - Mrb 14:24 - Gbg 14:34/14:38 - Emn (sp 571) 14:56/15:15 - Co 15:29/15:36 - Mrb 15:55/16:02 - Omn 16:09/16:17 - Zl (sp 14) 16:31

Simpelveld, 13 december 2003. De koppen van treinstellen 766 en 116. Koersrol van de 116. En het motorrijtuig met de lelijke afzuigkap (uitlaat voor het dieselaggregaat) die er een aantal jaren geleden op is gezet. De treinstellen 766 en 116 waren te gast tijdens een excursie van de Stichting Mat'54 Hondekop-Vier. Op deze dag werd ook afscheid genomen van de DE3 in normale dienst. Klik hier voor meer foto's bij de ZLSM.

Werkplaats Haarlem, 12 juni 2004. Treinstel 113 van de HIJSM: de Haarlem-IJmuidense Spoorweg Maatschappij (HIJSM). Het stel is al gedeeltelijk teruggebracht in de oorspronkelijke rode kleur.

Watergraafsmeer, 28 augustus 2004. Treinstel 114 van het Spoorwegmuseum en de inmiddels geheel rode 113 van de HIJSM.

Bilthoven, 13 november 2004. Loc 1302 brengt treinstel 114 over van Blerick naar Zwolle. Het treinstel is eigendom van het Spoorwegmuseum en zal weer rood worden gemaakt.

Apeldoorn, 2 september 2005. De afgelopen weken zijn de in Amersfoort opgeslagen treinstellen Plan U overgebracht naar andere plaatsen in het land. Dat ging niet altijd probleemloos: verschillende keren zijn daarbij Scharfenbergkoppelingen losgerukt van het bijbehorende treinstel. Slepen is nog niet zo eenvoudig! De toekomst van deze stellen is onzeker. Zou er nog een buitenlandse koper voor te vinden zijn? Een paar stellen blijven in elk geval rijvaardig in Nederland achter. Op deze foto treinstel 126, gesleept door loc 6445, gefotografeerd door Hugo Richter.

Amsterdam, 4 september 2005. Treinstel 113 van de HIJSM reed proefritten over de Utrechtboog. Dit is de nieuwe verbinding vanaf Bijlmer naar de richting RAI en verder naar Schiphol. De ritten hadden tot doel het testen van de nieuwe ERTMS-beveiliging van Bombardier. Tegelijk werd er een wegleerfilm gemaakt voor het opdoen van wegbekendheid voor de machinisten van NS Reizigers. Foto Patrick Esseling.

Amsterdam CS, 7 april 1973 en 2 november 2006. In 1973 werd de dienst tussen Amsterdam en Enkhuizen uitgevoerd met dieseltreinstellen. Vaak met een DE5, maar op deze foto DE3 134. Drieëndertig jaar later kwamen treinstellen 113 en 115 van de HIJSM (Haarlem-IJmuidense Spoorweg Maatschappij) even kop maken.

Utrecht CS, in of kort na 1968. Een onbekende DE3 met het toen nieuwe NS-logo. Foto Erik van Zuijlen. Op 11 mei 1999 zagen we treinstel 130 met sloopstel 129 op sleeptouw.

Op 13 april 1976 botste bij de Suiker Unie aan de Peizerweg in Groningen een trein (treinstel 129) tegen een vrachtwagen. Deze was met een enorme generator op weg van Frankrijk naar een andere suikerfabriek: CSM Vierverlaten te Hoogkerk. De chauffeur was verkeerd gereden en kwam via een landweggetje op een overweg terecht. Hij dacht dat dit een ongebruikt fabrieksspoor was en stapte uit om de weg te vragen. Toen er een trein aankwam, kon hij zijn vrachtwagen vanwege de zware lading niet meer op tijd wegkrijgen. Pieter Aikema, die deze foto's stuurde, was 7 jaar en zat met zijn tweelingbroer en zijn moeder in de trein. Ze zijn na de botsing door een sterke man uit de trein geholpen. Nadat ze bij een dichtbij gelegen bedrijf hun handen hadden gewassen, zijn ze met een taxi naar huis gegaan. Andere passagiers zijn opgehaald door een extra trein (zie krantenfoto; op het houten hek staat "HEK SLUITEN"). In het voorste deel van de trein waren de passagiers door de bodem gezakt, maar er waren alleen lichtgewonden. De machinist wist zich op tijd te redden door naar achteren te rennen. De kleurenfoto is gemaakt door de vader van Pieter Aikema (in die tijd machinist bij NS, maar niet betrokken bij dit ongeval). De beschadigde generator ging terug naar de fabriek in Frankrijk en is later in dat jaar alsnog in gebruik genomen. Anno 2010 draait de generator nog steeds. De fabriek in Hoogkerk is inmiddels overgenomen door Suiker Unie; de fabriek in Groningen waar het ongeluk gebeurde wordt op dit moment (mei 2010) gesloopt.

Stator Bedrijfshulpverlening in Utrecht, 20 april 2003. Brandende Plan U (treinstel 129). Dit treinstel werd gebruikt voor oefeningen, totdat het door vandalen in brand werd gestoken. Deze brandoefening stond dus niet op het programma! Er ligt een ringleiding op het terrein, maar omdat het een zondag was stond er geen druk op. In de wijde omgeving was ook geen brandkraan te vinden. Het treinstel is volledig uitgebrand en is ter plaatse gesloopt. Er stonden ook een 2200 en een Sik, deze zijn over de weg afgevoerd. De brandweer oefende vroeger heel vaak bij Stator, maar omdat dit bedrijf veel te duur is geworden gebeurt dat nu nog zelden. Foto collectie René van Poppel. Met dank aan Marcel van Westendorp van de vrijwilige brandweer Zuilen, www.stoompagina.nl.

Stator Bedrijfshulpverlening in Utrecht, in 2005 vanuit de lucht gezien. Het uitgebrande treinstel stond er nog steeds. Bron: Google Earth, http://earth.google.nl/.

Sliedrecht, 9 december 2006. Plan U treinstel 113 is op weg naar Dordrecht. De trein rijdt op de spoordijk naar de Baanhoekbrug bij Sliedrecht. Dit was de laatste dag waarop NS Reizigers de dienst tussen Geldermalsen en Dordrecht onderhield. Bij wijze van afscheid reed treinstel 113 een paar slagen. Foto Cor Lageweg.

Bad Bentheim, 13 mei 2007. De DE3-stellen 125 en 193, die al een hele tijd geleden zijn opgeknapt in Zwolle, Vlak voordat ze zouden worden overgebracht naar hun nieuwe thuisbasis in Slowakije. Foto Fokko van der Laan.

Twee DE3-stellen (125 en 193) zijn op weg naar Slowakije. Op 17 mei 2007 gefotografeerd in Decin Vychod (Tjechië), getrokken door loc 203 507 en LK 2, op 20 mei 2007 in Kuty (Slowakije), getrokken door BRKS 771 507-1. Foto's Daniël Friederichs.

Zwolle, 10 juni 2007. Voor de liefhebbers zijn er nog steeds DE3'en te koop. Met enig achterstallig onderhoud moet rekening worden gehouden... Foto Manuel van der Wal.

Simpelveld, 23 september 2007. DE3-treinstel 121 was te gast tijdens het dieselweekend. Voor een toelichting op de lampjes van de ATB-kast zie het thema Treinbeïnvloeding. Foto Marc van der Linden.

Amersfoort, 10 mei 2009. Plan U 121 van de HIJSM is achter een loc van RRF overgebracht van Haarlem naar Amersfoort. Tussen Amersfoort Vathorst en Zwolle heeft deze combinatie roestgereden. In Amersfoort zal de Stichting Historisch Dieselmaterieel de 121 opknappen; dit treinstel is enige tijd geleden ernstig vernield door vandalen. Foto Edwin Lageweg. De overbrenging van de 121 was mogelijk dankzij de medewerking van Roestrijden.nl.

Baarn, 6 maart 2010. Treinstel 114 van het Spoorwegmuseum tijdens een rondrit met een gezelschap. Uw royalty-verslaggever is meegeweest met deze rit langs de koninklijke wachtkamers in Baarn, Amsterdam en Den Haag HS. De rit begon en einidgde in het Spoorwegmuseum.

Amersfoort, 16 april 2010. Tijdens de Rail Carrière Dagen kon het in Amersfoort bivakkerende materieel van dichtbij worden bekeken. Daaronder ook drie DE3'en. Van boven naar beneden treinstel 113, 115 en 121.

Bunnik, 8 april 2012. Lima-model van de VT 12.6 (Märklin-versie). In de achtergrond treinstel 114 als Heimwee Express.
(live gefotografeerd, geen fotobewerking)

Utrecht, 11 juli 2014. Treinstel 115 van de Stichting DE3 uit Amersfoort is op weg naar de stoomtreindagen bij de ZLSM.

Utrecht, 11 juli 2014. De keerzijde van de medaille: webmaster gespot door Michiel de Wijs.

Bewaarde DE3-stellen

Nadat de NS eind 2003 stopte met de DE3 zijn er aanvankelijk vier bewaard gebleven: 113 (later omgeruild voor de 151), 114, 115 en 121. De 115 gaat onderdelen leveren voor de 151, zodat er nog drie overblijven: 114 (Spoorwegmuseum), 121 (SHD) en 151 (2454-crew). Er zijn ook diverse treinstellen verkocht aan Slowakije en Roemenië, maar alleen de 125 en 193 zijn de grens overgegaan. Die staan nu ergens in Roemenië weg te roesten.

De Stichting 2454-crew, opgericht in november 2019, is ook eigenaar van loc 2454. Verder bezit ze rijtuig RD 7658 (stuurstand Benelux), een gesloten goederenwagen en een verblijfswagen. De Stichting Historisch Dieselmaterieel (SHD) bezit behalve treinstel 121 de locomotieven 2205 en 2275, locomotoren 243 en 334, en diverse rijtuigen en goederenwagens. De Stichting DE3, eigenaar van de 115, heeft zichzelf op 1 december 2019 opgeheven. Treinstel 113 is in november 2019 gesloopt.

Amersfoort, 14 januari 2020. Treinstel 151, voorheen van de SHD, sinds eind 2019 eigendom van de stichting 2454-crew. Die is van plan om het treinstel op te knappen, gebruikmakend van onderdelen van treinstel 115. Dat treinstel was eigendom van de Stichting DE3, die zich in december 2019 heeft opgeheven. Treinstel 113 is in november 2019 gesloopt. Foto Rienk Nauta.

Amersfoort, 13 april 2019. Treinstel 121 van de Stichting Historisch Dieselmaterieel (SHD). Dit is in 2009 zwaar beschadigd door vandalen en staat nu terzijde.

Utrecht, 11 juli 2014. Treinstel 115 van de Stichting DE3 uit Amersfoort op weg naar de stoomtreindagen bij de ZLSM. Dit treinstel zal gaan dienen als onderdelenleverancier voor de 151 en zal daarna worden gesloopt.

Werkplaats Haarlem, 12 juni 2004. Treinstel 113 van de HIJSM: de Haarlem-IJmuidense Spoorweg Maatschappij, opgericht met het idee om met museumtreinen naar IJmuiden te rijden. Het stel was toen al gedeeltelijk teruggebracht in de oorspronkelijke rode kleur. In februari 2009 werd de HIJSM getroffen door grote vernielingen aan haar materieel, en dat betekende uiteindelijk de ondergang. Het materieel werd halverwege 2010 aan andere organisaties overgedaan. Treinstel 113 ging naar de SHD. In 2012 ruilde de SHD het stel in voor de in betere staat verkerende 151.

Spoorwegmuseum, 10 maart 2017. Treinstel 114 (rijvaardig).

Bunnik, 11 september 2020. Treinstel 151 van de Stichting 2454 CREW brengt een groet aan de blokwachter. Filmbeeld.

Utrecht Lunetten, 10 september 2021. Onder andere treinstel DE3 151 op weg naar Roosendaal, met tyfoongroet van meester Dermois!

Op zaterdag 29 oktober 2022 organiseerde de NVBS een excursie met twee treinen die 'haasje-over' met elkaar speelden. Ze kwamen ook door Bunnik. Eerst kwam DE3 151 voorbij, na enkele minuten gevolgd door mP 3029 met twee rijtuigen van de SSN.

Omdat de enige groene Plan V (de 419) is gesneuveld en omdat er toch al genoeg rode dieseltreinstellen zijn bewaard, heeft het Spoorwegmuseum besloten om treinstel 114 groen te schilderen. Dat is leuk voor de deelnemers van de Heimwee Express, en het grote publiek heeft het verder toch niet in de gaten. Althans, zo denkt het museum erover. De echte treinliefhebber gruwt hier natuurlijk van. Wie het resultaat toch met eigen ogen wilde aanschouwen: op woensdag 1 april 2015 waren er proefritten aangekondigd tussen Hilversum en Utrecht. - foto Henk Koster

Uit "Onze treinen en locomotieven" (1966)

Dieseltreinen in Nederland. Door Carel van Gestel e.a. Uitg. de Alk, Alkmaar, derde druk 1997. ISBN 9060139755. Overzicht van alle verbrandingsmotorrijtuigen en dieseltreinstellen die in Nederland dienst hebben gedaan of nog dienstdoen, inclusief die van buitenlandse maatschappijen.

Blauwe Engelen en Rode Duivels. Door Carel van Gestel e.a. Uitg. de Alk, Alkmaar, 2000. ISBN 9060131126. Dit boek is een aanvulling op "Dieseltreinen in Nederland."

vorige       start       omhoog